نظریه بازی ها و کاربرد آن در مدیریت استراتژیک

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به چه معناست و چه کاربردهایی دارد

نظریه بازی در تحلیل محیط رقابتی سازمان چه نقشی دارد؟

اصلی ترین انتقاد نسبت به 5 نیروی پورتر به عنوان چارچوب های استاتیک، بی اعتماد بودن و عدم موفقیت آن در خصوص در نظر گرفتن تعامل رقابتی کامل میان بنگاه ها است. ماهیت رقابت استراتژیک، برقرار کردن تعامل میان بازیگران است؛ به این صورت که هر تصمیمی که توسط یکی از بازیگران گرفته می شود، بستگی به تصمیمات واقعی و پیش بینی شده دیگر بازیگران دارد.

تحلیل 5 نیروی رقابتی پورتر، یک متغیر میانجی است که ارتباط ساختار صنعت با سودآوری را بیان می کند. این تحلیل در مورد رقابت به عنوان یک فرایند برای تصمیم گیری تعاملی میان بنگاه های رقیب، اطلاعات کمی را فراهم می نماید.

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک چه مزایایی دارد؟

می توان با نظریه بازی ها، امکان مدلسازی را در تعامل رقابتی ایجاد کرد. به طور کلی باید بیان کنیم که این نظریه، برای مدیریت استراتژیک دو دستاورد مهم و با ارزش به همراه دارد که عبارتند از:

1. امکان چارچوب دهی به تصمیمات استراتژیک توسط نظریه بازی ها

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک علاوه بر ارزش های نظری‌ای که دارد، یک ساختار یا مجموعه ای از اصطلاحات و مفاهیم هم به شمار می رود. می توان به کمک این نظریه اقدام به توصیف و درک وضعیت رقابتی در زمینه های زیر نمود:

• ارائه مشخصات از مزایای حاصل از ترکیبات اختیاری
• هویت بازیگران
• ترتیب گذاری کردن تصمیمات از طریق استفاده از درخت بازی
• بیان مشخصات اختیارات هر یک از بازیگران

2. پیش بینی نتیجه شرایط رقابتی با کمک نظریه بازی ها

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به وسیله اطلاعاتی که در خصوص چانه زنی و شرایط رقابتی بیان می کند، قادر است نتایج تعادل شرایط رقابتی و پیامدهای حرکات استراتژیک هر کدام از بازیگران را هم، پیش بینی نماید. این نظریه در خصوص موضوعات اصلی استراتژی هم، اطلاعات دقیقی ارائه می کند. اطلاعاتی که فراتر از اطلاعات شهودی محض هستند.

مدل های بازی ساده (همچون معمای زندان) پیش بینی کننده نتایج همکاری در برابر نتایج رقابت است. در حالی که بازی های پیچیده، امکان تحلیل تاثیر شهرت، اطلاعات، بازدارندگی و تعهد را فراهم می نماید؛ مخصوصا در محیط بازی هایی که دارای چندین دوره هستند.

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک می تواند استراتژی های مربوط به بهبود بخشیدن ساختار و نتیجه بازی را به وسیله دستکاری کردن مزایا برای دیگر بازیگران نشان دهد. این مسئله برای مدیران اجرایی هم مسئله بسیار حائز اهمیتی است.

تاریخ پیدایش نظریه بازی ها از چه زمانی است؟

برای اولین بار نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک توسط ریاضیدانی به نام جان نش (John Nash) به دنیا معرفی شد. اما این نظریه با بازی هایی که ما می شناسیم، تفاوت دارد. در اصل نظریه بازی ها در تلاش است تا رفتار ریاضی حاکم بر روی موقعیت های استراتژیک (تضارب منافع) را، مدلسازی نماید. این موقعیت ها زمانی ایجاد می شوند که موفق شدن فرد بستگی به راهبردهایی که دیگران انتخاب می کنند داشته باشد.

هدف اصلی این نظریه، پیدا کردن راهبردهای مناسب برای بازیگران است. امروزه نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک، به علومی اشاره دارد که به تحلیل منطقی رفتار متقابل میان انسان ها، رایانه ها و حیوانات می پردازد. حتی می توان در متن های برجای مانده از چند قرن پیش همچون (کارهای برنولی) شاهد نمونه هایی از این تحلیل ها بود. این تحلیل ها بسیار به فضای نظریه بازی ها نزدیک هستند.

اگر بخواهیم به دانشمندانی اشاره کنیم که به صورت مستقیم به این نظریه پرداخته اند و ترمینولوژی آن را توسعه بخشیده اند، باید از جان فون نویمان و اسکار مورگنسترن در کنار جان نش یاد کنیم. در ابتدا این نظریه با هدف درک مجموعه بزرگی از رفتارهای اقتصادی، ایجاد شد. رفتارهایی همچون نوسانات شاخص سهام در بازار بورس و اوراق بهادا و افت و خیز کردن قیمت کالاها در بازار مصرف کنندگان.

از دیگر نمونه مواردی که نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک نقش دارد نیز، باید به تحلیل کردن پدیده های گوناگون اقتصادی و تجاری اشاره کنیم. مواردی همچون پیروزی در مزایده، داد و ستد، معامله یا حتی شرکت در یک مناقصه.

نظریه بازی ها در ادبیات مدیریت استراتژیک چه اهمیتی دارد؟

از میان افرادی که موفق شده اند جایزه نوبل را تاکنون دریافت کنند، یازده نفر وجود دارند که در حوزه نظریه بازی ها هم، فعالیت داشته اند. این تعداد ممکن است زیاد و جالب توجه باشند؛ که به نقش نظریه بازی ها در علوم مختلف اشاره می کنند.

در حال حاضر از نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک و تحلیل این نوع مسائل استفاده می شود. می توان به کمک این نظریه، راهکارهایی را در خصوص تصمیم گیری مدیریتی و بخش زیادی از مسائل اقتصادی به دست آورد. از سوی دیگر نیز، شبکه های اجتماعی هم به این نظریه جایگاه ارزشمندی بخشیده اند. حتی می توان دریافت که توسعه شبکه های اجتماعی منجر شده اند تا اهمیت این نظریه بیش از پیش شود.

منظور از نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک چیست؟

نظریه بازی ها (Game Theory)، زیرمجموعه ای از علم ریاضیات به شمار می رود. این نظریه در تلاش است که با استفاده از تحلیل و طراحی سناریوها، نتایج تصمیم گیری موجوداتی که حق انتخاب دارند و رفتار آنها را در تعامل برقرار کردن با هم، پیش بینی نماید. این نظریه تلاش می کند تا شرایط پیچیده ای که میان تعامل انسان ها، حیوانات، سازمان ها، کسب و کارها، کشورها و اقتصادها وجود دارد را تا حدی ساده نماید. به این صورت که بتوان آن بازی پایه یا Basic Game را تشخیص داد.

از سوی دیگر نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک می کوشد تا گزینه های موجود را تشخیص دهد. سپس منابعی که کمیاب هستند را بسته به اولویت ها و اهداف کسانی که درگیر بازی اند و همچنین قواعد بازی، دستاوردهای بازی و امکان وقوع هر یک از آنها را، تا حد ممکن پیش بینی نماید.

به یک بیان ساده تر باید بگوییم شاخه ای در علم منطق و ریاضی وجود دارد که مربوط به ارتباطات اجتماعی است. نام این شاخه، همان نظریه بازی ها است. این نظریه تلاش می کند که بوسیله ریاضی، در شرایط راهبردی و استراتژیک یا بازی، رفتار افراد موفق که وابسته به انتخاب دیگران است را، برآورده سازد.

ارکان اصلی نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک درباره تنوع گسترده شرایط رقابتی، اطلاعات مطلوب و روشنی را ارائه می کند. این اطلاعات شامل رقابت بین بوئینگ و ایرباس، بحران موشکی کوبا در سال 1962، تاکتیک های مسابقه ناسکار، بحران مالی سال 2008، مزایده های طیف امواج رادیو و تلویزیونی و این که علت داشتن دُم زیبای طاووس در اثر تکامل به چه دلیل است، می شود.

از نظر کاربرد رقابت میان سازمان های تجاری، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک اشاره به 5 جنبه از رفتار استراتژیک دارد. این که یک بنگاه به وسیله این جنبه ها، قادر است نتایج رقابتی خود را بهبود ببخشید یا خیر. این جنبه ها عبارتند از؛ تعهد، همکاری، علامت دهی، بازدارندگی، تغییر ساختار بازی.

همکاری

از اصلی ترین معیارهای نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک، توانایی آن در خصوص میزان همکاری و رقابت است. از نقایص اصلی چارچوب 5 نیرو، باید به ماهیت روابط میان بنگاهی اشاره کنیم که کاملا مسئله ای رقابتی است. نکته ای که می توان از برداشت بری نیلباف و آدام برند برگر به دست آورد، در نظر گرفتن این رابطه رقابت/ همکاری دوگانه در کسب و کار است.

با وجود آنکه برخی از روابط، تماما رقابتی هستند (پپسی و کوکاکولا)، برخی دیگر تماما همکارانه اند (مایکروسافت و اینتل). اما هیچ انشعابی میان همکاری و رقابت وجود ندارد؛ به این دلیل که همه ی روابط تجاری، دارای عناصری از یکدیگر هستند. پپسی و کوکاکولا با وجود آنکه درگیر یک رقابت شدید هستند، در جبهه های مختلفی با هم همکاری دارند.

جبهه هایی همچون موضوعات زیست محیطی، سیاست های مشترک در خصوص فروش نوشیدنی های غیر الکلی درون مدارس و نگرانی های بهداشتی. همچنین ممکن است این دو برد در خصوص معرفی محصولات خود و قیمت گذاری آنها نیز، با هم هماهنگی داشته باشند.

شرکت شل و آکسون بیش از یک قرن با هم بر سر رهبری صنعت نفت جهان رقابت و مبارزه کردند. در عین حال آنها در برخی سرمایه گذاری های مشترک هم با یکدیگر همکاری داشته اند. رقبا برای ادغام با هم تمایل دارند. به این دلیل که این مسئله می تواند به نفع مشترک بنگاه های رقیب بوده و منجر به افزایش اندازه بازار آنها و حتی توسعه زیرساخت آنها گردد. (همچون فروشندگان وسایل عتیقه در بازار بریموندی لندن یا استودیوهایی که در هالیوود فیلمسازی می کنند).

در بیشتر مواقع در خصوص شرایط تجاری، آنچه منجر به نتایج بدتر می شود، رقابت است نه همکاری.

در ادامه به بیان برخی دیگر از رخدادهای موجود در نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک می پردازیم که مدل معمای زندانی است. این مسئله به تحلیل چالش بالا می پردازد که یکی از رایج ترین کیس های اصلی در نظریه بازی ها است.

بازدارندگی

همانطور که در معتبرترین مقالات بیان شده است، یکی از راه هایی که می تواند در یک بازی ایجاد تغییر تعادل نماید، بازدارندگی است. آنچه پشت بازدارندگی قرار دارد، تحمیل هزینه ها بر دیگر بازیگران به دلیل برخی اقدامات است که نامطلوب هستند. ارتش بریتانیا اطمینان ایجاد کرد که فراری ها کشته می شوند. از سوی دیگر برای مشارکت نیروهای خود که در پیشروی به سمت سنگرهای مستحکم آلمانی در طول جنگ جهانی اول بودند، انگیزه ای قوی ایجاد کرد.

نکته مهم و کلیدی در خصوص تاثیرگذاری تمام موانع، منطقی بودن است. مسئله در این خصوص است که اگر مدیریت کردن مانع برای یک گروه، پرهزینه یا تهدید کننده یا نامطلوب باشد، این مانع دیگر منطقی نیست. زمانی که شرکت کینگ آو شیوز (تحت مالکیت شرکت کی ام آی قرار دارد که فروش سالانه آن 90 میلیون دلار است)، به بازار ریش تراش بریتانیا وارد شد، شرکت ژیلت قادر بود با یک کاهش قیمت، موفقیت آن را تهدید کند. اما آیا این چنین تهدیدی منطقی به نظر می رسید؟

زمانی که شرکت کینگ آو شیوز وارد بازار شد، سهم غالب بازار ژیلت نشان دهنده آن بود که کاهش قیمت تنها به خود این شرکت آسیب وارد می کند، نه به شرکت های رقیب.

به طور کلی هر نوع سرمایه گذاری که بیش از ظرفیت باشد، می تواند یک ابزار تاثیرگذار برای انصراف دادن از ورود به بازار باشد. شرکت مونسانتو قبل از آنکه حق اختراع خود NutraSweet را منقضی نماید، اقدام به سرمایه گذاری سنگین در کارخانه خود با ظرفیت غیر ضروری نمود. او با این کار قصد دارد تا تولیدکنندگان آسپارتام ژنریک را منصرف نماید.

در مقابل، در خصوص دیسک های فشرده، با وجود عدم تمایل بنگاه های برتر (فیلیپس)، اقدام به سرمایه گذاری سنگین با یک ظرفیت جدید برای پاسخ به افزایش تقاضا در شرکت های جدید نمود.

در اصل بازدارندگی در نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک، ایجاد کننده زمینه ای مهم در روابط بین الملل است. مسابقه تسلیحات هسته ای میان آمریکا و شوروی، بسته به منطق “تخریب قطعی دو جانبه” شکل گرفت.

با این وجود توانایی داشتم در بازدارندگی، بستگی به ایجاد یک تعادل صلح آمیز و پایدار بسته به تمایل دشمنان دارد. از ضعف های اصلی ” جنگ با تروریسم” جرج دبلیو بوش هم، همین مسئله است. به این صورت که بازدارندگی، برای تروریست هایی که انگیزه های ایدئولوژیک دارند، خطری ندارد.

نمونه استراتژی در خصوص نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به نام معمای زندانی

بازی معمای زندانی به عنوان یک بازی کلاسیک، شامل دو مظنون گناهکار می شود که پس از دستگیری، به صورت مجزا بازجویی می شوند. معما در این قسمت است که اگر هر کدام به دیگری خیانت کند، زندانی خواهد شد. اما اگر هر دو ساکت بمانند، به دلیل نبود مدارک کافی، هر دو آزاد خواهند شد.

این معما در تمامی شرایط رقابتی دیده می شود. به این دلیل که همه شرکت های رقیب برای رسیدن به موقعیت بهتر، با یکدیگر تبانی می کنند. رقابت میان پپسی و کوکاکولا در اوکراین را مد نظر قرار دهید که در آن، هر کدام دارای این اختیار بودند که سرمایه گذاری کم یا زیادی بر روی تبلیغات خود انجام دهند.

بدون تردید برای هر دو بنگاه این راه حل مناسب است که اقدام به کاهش هزینه تبلیغات خود نمایند (سلول بالا چپ در تصویر). اما اگر هر دو بنگاه با هم همکاری نکنند، نتیجه می شود پذیرفتن بودجه سنگین (پایین ترین سلول در سمت راست تصویر). به همین دلیل هر کدام از این بنگاه ها نگران این مسئله اند که رقیبی که به دنبال رقابت است، با یک بودجه تبلیغاتی بزرگ، توانایی مقابله با هر نوع محدودیتی را داشته باشد.

انتخاب ماکزیمم – مینیمم که از استراتژی ها به دست آمده است، یک تعادل نَش است. (هر یک از شرکت ها استراتژی ای را انتخاب می کنند که حداقل میزان عواید را به حداکثر تبدیل کند). هیچ کدام از بازیگران قادر نیستند عواید خود را با ایجاد یک تغییر در استراتژی، افزایش دهند. حتی اگر آنها قادر باشند تبانی کنند، این تبانی به دلیل انگیزه های متقلبانه بوده و ناپایدار خواهد بود. دقیقا همان مشکلی که سازمان اوپک دارد و کشورها بر سر سهمیه های خود توافق می نمایند، اما بر سر آنها تقلب می کنند.

چگونه یک بنگاه می تواند از بازی معمای زندانی خلاص شود؟

یکی از پاسخ ها برای تغییر این بازی یک دوره ای، تکرار بازی است. مثلا رقابت بر سر تبلیغات که بیان شد، یک چشم انداز چند دوره ای به شمار می رود. این مسئله به شرکت ها این امکان را می دهد که به منظور عدم تاثیرگذاری کمپین های تبلیغاتی، تنها به دنبال شناسایی راهکارهایی برای خنثی کردن کمپین های دیگر باشند.

در خصوص روابط خریدار و تامین کننده (که در تعادل عمومی، ارائه یک محصول با کیفیت پایین و قیمت ارزان است)، به خریدار یک حرکتی را نشان می دهد. حرکتی از یک تراکنش نقطه ای که به فروشنده بلند مدت، انگیزه می دهد تا محصول با کیفیت تری را با قیمت مناسب از تولیدکننده دریافت کرده و به خریدار ارائه کند.

دیگر راه حل، تغییر دادن عواید به کمک بازدارندگی است. در معمای زندانی، مافیا با استفاده از انتقام های شدید برای پیشبرد “اصل سکوت”، تعادل را از طرف مظنون هایی که اعتراف می کنند، به سمت مظنون هایی که سکوت را انتخاب می کنند، پیش می برند. مثلا پپسی و کوکاکولا، با کاهش قیمت های تهاجمی، یکدیگر را تهدید می کردند.

در حالی که شرکت دیگر از طریق یافتن بودجه تبلیغاتی بالا، به دنبال مزیت رقابتی بود. این کار منجر می شد تا تعادل به سلول بالا از سمت چپ، منتقل گردد.

تعهد

برای این که بازدارندگی موثر واقع شود، نیاز به منطقی بودن دارد. از این رو باید به کمک تعهد، پشتیبانی گردد. تعهد در واقع به معنی حذف اختیارات استراتژیک است. یعنی ارتباط برقرار کردن سازمان با راهکارهایی که در آینده در پیش گرفته می شود. زمانی که هرنان کورتس در زمان ورود به مکزیک در سال 1519، اقدام به از بین بردن کشتی های خود نمود، با مونتزوما و افراد او به گفتگو پرداخت. به این دلیل که برای پیروزی بر امپراتوری آزتک، هیچ راهی وجود نداشت.

پس از آن ایرباس تصمیم گرفت که اقدام به ساخت هواپیمای غول پیکر A380 نماید؛ این یعنی نشان دادن اهمیت تعهد به پروژه. در طی سال‌های 2000 تا 2002، ایرباس حتی قبل از طراحی هواپیمای خود، بر روی تبلیغات آن سرمایه گذاری بالایی انجام داد. او اقدام به تشویق کردن خطوط هوایی، برای سفارش دهی نمود و با این کار، بوئینگ از تولید کردن یک هواپیمای رقیب، انصراف داد.

می توان این تعهدات به رقابت تهاجمی را، نوعی تعهد سخت به شمار آورد. شرکت قادر است تعهداتی داشته باشد که منجر به تعدیل رقابت شود. این تعهدات را تعهدات نرم می نامند. مثلا اگر شرکتی متعهد شود که در سال پیش رو به سود مورد نظر خود دست یابد و خود را متعهد بداند، یعنی تعهد نرم دارد.

تحقیقاتی که بر روی نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک انجام شده است، نشان دهنده یک مسئله مهم است. این که اگر از طرف رقیب یک اقدام تهاجمی (همچون کاهش قیمت) صورت گیرد، شرکت به جای آنکه یک پاسخ تهاجمی را اولویت قرار دهد، احتمالا خود را با آن منطبق می سازد.

این که هر یک از تکنیک های تعهد چگونه قادر هستند بر روی سودآوری بنگاه تاثیر بگذارند، بستگی به نوع بازی ای خواهد داشت که انجام می شود. زمانی که شرکت ها بر سر قیمت با هم رقابت کنند، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک نشان می دهد که آنها تمایل دارند خود را با تغییرات قیمتی شرکت دیگر، منطبق سازند.

از این رو با تغییر قیمت، تعهدات سخت (همچون کاهش قیمت) احتمالا بر سود، تاثیر منفی گذاشته و تعهدات نرم (همچون تعهد به افزایش قیمت)، تاثیر مثبتی خواهد داشت. از سوی دیگر، زمانی که شرکت ها بر سر خروجی با هم رقابت می کنند، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک نشان دهنده آن است که افزایش خروجی از طرف بنگاه، باعث کاهش خروجی خواهد شد.

پس در زمان تغییر کیفیت، تعهد سخت (همچون تعهد به ساخت یک کارخانه جدید)، احتمالا بر روی سودآوری شرکت، تاثیر مثبتی خواهد گذاشت. به این دلیل که این کار از طرف دیگر بنگاه ها که اقدام به کاهش قیمت خود نموده اند، صورت خواهد گرفت.

تغییر در ساختار بازی

استراتژی هایی که خلاقانه باشند، می توانند منجر به تغییر ساختار بازی رقابتی شوند. این امکان وجود دارد که شرکتی برای افزایش پتانسیل سودآوری خود، به دنبال آن باشد که در بازار رقابت، ساختار صنعتی خود را تغییر دهد. در نتیجه، متحد شدن با دیگر رقبا، قادر خواهد بود با افزایش اندازه بازار و ایجاد یک قدرت مشترک در برابر تازه واردان احتمالی، همراه شود. برای این که بازی های برد-باخت یا باخت-باخت را به بازی برد-برد تبدیل کرد، فرصت های زیادی وجود خواهد داشت.

مثلا در خصوص جنگ مزایده میان سی اس ایکس و نورفولک سوترن بر سر کنترل نمودن حمل و نقل ریلی، یک راه حل که مبتنی بر همکاری بود به دست آمد. زمانی که این دو شرکت با هم بر سر موارد یاد شده توافق کردند، جنگ مزایده اتمام یافت. این نکته را در نظر داشته باشید، که در برخی مواقع ممکن است ایجاد رقابت برای خود بنگاه هم مفید واقع شود.

اینتل با ارائه کردن مجوزهای تولید محصولات خود به ای ام دی، اقدام به واگذاری انحصار خود بر روی ریزپردازنده های x86 نمود. هر چند اینتل داشت برای خود رقیب ایجاد می کرد. اما پذیرش چیپ های x86 را از طرف تولیدکنندگان کامپیوتر (همچون آی بی ام که نگران وابستگی خود به اینتل بود)، تشویق نمود. در دیگر مقالات هم می توان شاهد نبردهای استاندارد که مستلزم واگذار کردن عمدی موقعیت های انحصاری به رقبای اصلی است، بود.

علامت دهی 

این که رقیب چه درکی نسبت به اقدام رقیب خود دارد، به واکنش های رقابتی وابسته است. علامت دهی، به منظور توصیف کردن انتقال گزینشی اطلاعات به دیگر رقبا و مشتریان، مورد استفاده قرار می گیرد. به این صورت که بتواند بر روی ادراک آنها تاثیرگذار باشد و در نتیجه منجر به برانگیختن یا جلوگیری از انواع واکنش های خاص شود.

استفاده از اطلاعات غلط در واحدهای اطلاعات نظامی، به درستی صورت می گیرد. در کتاب عملیات فریب بن مک اینتایر توضیح داده شده که واحد اطلاعات نظامی بریتانیا، چگونه از جسد ملبّس، به عنوان یک تفنگدار دریایی استفاده کرد. همچنین بیان شده که چگونه انتقال اسناد سرّی ساختگی، انجام شد که فرمانده ارشد آلمان متقاعد شد نیروهای متحد در یونان پیاده خواهند شد نه در سیسیل.

اعتبار تهدیدات 

میزان اعتبار تهدیدات، کاملا وابسته به میزان شهرت است. هر چه میزان تهدید رقبا پرهزینه تر باشد و سودآوری آن در کوتاه مدت کاهش یابد، استفاده از این تهدیدات می تواند اعتبار تهاجمی را به همراه داشته و در آینده بازدارنده رقبا باشد. ایجاد اعتبار تهاجمی بودن، مزایای بسیاری برای شرکت های سرمایه گذار متنوع به همراه دارد. به این دلیل که  می توان این اعتبار را از بازاری به بازار دیگر منتقل نمود.

پس جنگ های دامنه دار پروکتر اند گمبل بر سر سهم بازار در زمینه پاک کننده های خانگی و پوشک های یکبار مصرف، برای دوام شرکت، اعتباری ایجاد کردند. همچنین آنها را از حملات رقبا در بازارهای دیگر، مصون داشتند.

می توان از سیگنال دهی برای تمایل به همکاری استفاده نمود. همچنین اعلام قیمت می تواند تسهیل کننده تبانی قیمتی میان بنگاه ها باشد.

میزان مفید بودن نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک چقدر است؟

ارزش نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به وجود آورنده بحث های خاص و هیجان انگیزی است. اقتصاددانان معتقد هستند که این موضوع، متناقض به نظر می رسد. آنگونه که آنها بیان می کنند، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک نوعی نظریه استراتژی است. مزیت اصلی این نظریه دقت بالای آن است. در اقتصاد خرد، انقلاب نظریه بازی در طی 40 سال اخیر، مبنای نظری قوی تری را برای تحلیل بازارها و رفتار بنگاه ها ایجاد نموده است.

البته ارزش این دقت ریاضی، اجرا کردن آن را در شرایط دنیای واقعی، محدود کرده است. نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک پیش بینی های روشنی را در برخی شرایط، ارائه می‌کند. از جمله چند متغیر خارجی و فرضیاتی که محدود کننده هستند. در نتیجه، نظریات پیچیده ریاضی که فاقد عمومیت، مفروضات غیر واقعی و تحلیل شرایط از طریق ترتیبی از تعادل های استاتیک است، به دست می آید.

در صورت به کار گرفتن نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک در شرایط پیچیده تر، معمولا یا عدم تعادل ایجاد می کند، یا تعادل چندگانه. در نتیجه هم باعث ایجاد نتایجی می شود که نسبت به تغییرات کم در مفروضات اولیه، حساس به شمار می روند. در کل، نظریه بازی ها برای این ایجاد نشده که باعث ایجاد مدل سازی شرایط تجاری واقعی با سطحی از جزئیات شود و بتوان بسته به آن پیش بینی های دقیقی را ارائه کرد.

نظریه بازی ها در اقتصاد چه کاربردی دارد؟

در کاربردهای تجربی، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک نشان داده که در خصوص تبیین گذشته عملکرد بهتری دارد تا پیش بینی آینده. این نظریه در تشخیص سلطه نینتندو بر صنعت بازی های ویدئویی در 1980، درک عمیق و اطلاعات مهمی از منطق پشت استراتژی هایی که به کار گرفته شده و وضعیت رقابتی، ارائه می کند. همچنین در موارد دیگری همچون تلاش شرکت مونسانتو برای استمرار رهبری بازار نوترا سوئیت پس از انقضای حق اختراعات، یا حتی تغییر رهبری بازار از طرف بوئینگ به ایرباس.

با این حال، تاثیر نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک در پیش بینی کردن نتایج و طراحی کردن استراتژی کمتر بوده است. به گونه ای که استفاده دولت آمریکا و دولت های اروپایی از این نظریه برای طراحی مزایده هایی که به طیف های بی سیم مربوط بودند، نتایج غیرمنتظره و نامطلوبی را ایجاد می کند.

پس در کجا نظریه بازی می تواند ما را در طراحی استراتژی های موفق یاری کند؟

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک هم یک نظریه مفید به شمار می آید؛ نه صرفا به دلیل پاسخ دهی به ما، بلکه به دلیل آنکه قادر به درک ما بوده و به شرایط کسب و کار کمک می کند. نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک فراهم کننده مجموعه از ابزارها است، که امکان ساختاردهی دیدگاه ما را در خصوص تعامل رقابتی فراهم می نماید. همچنین با توصیف ساختار بازی ای که در حال انجام است، مبنایی برای پیشنهاد دادن روش های تغییر بازی و بررسی کردن نتایج احتمالی این تغییرات در اختیار خواهیم داشت.

نتایج استفاده از نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک

• قوانین بازی برای همه شناخته شده است و فرض بر آن است که همه به صورت منطقی با هم بازی می کنند.
• در شرایط رقابتی، نظریه بازی ها قادر است به شما یاد دهد که چگونه باهوش تر اقدام به تصمیم گیری نمایید.
• دانش مطلوبی از رفتارهای انسانی را ارائه می کند.
• در شرایط تعاملی، نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک یاد می دهد که چگونه می توان عادلانه تصمیم گرفت.

البته نظریه بازی ها، نمی تواند به صورت 100% رفتار انسان ها را بیان کند. بسته به شرایط مختلف، ممکن است شما تصمیماتی را اتخاذ نمایید که متفاوت یا مخالف با پیشنهادات این نظریه باشد.

استفاده کردن از نظریه بازی ها در تعاملات روزانه

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک زندگی واقعی، بستگی به عوامل مختلفی دارد. حتی اگر برای محاسبه کردن خروجی بازی از فرمول های ریاضی استفاده شود، در زندگی واقعی نیاز به یک حس مشترک و درک این حس وجود خواهد داشت.

مثلا در معمای زندانی، ممکن است دو زندانی چند سال بعد باز هم در یک شرایط مشابه، در دادگاهی برای پرونده سرقت با هم روبرو شوند. با توجه به روشی که بار اول به آن عمل کردند، احتمالا عملکرد آنها در این دفعه، تغییر خواهد نمود. مخصوصا اگر این دفعه بخواهند تلاش نمایند که اقدام به تکرار اشتباهات گذشته خود ننمایند.

به همین دلیل در تفکر در خصوص کسب و کارها، مثلا صنعت حمل و نقل هوایی، می توان از مدل های متنوعی استفاده کرد. اما این مدل ها نسبت به تغییرات قیمت و عکس العمل های رقابتی میان شرکت های هواپیمایی، محدود خواهند بود.

در چنین شرایطی، می توانیم از احتمالات اضافی دیگر هم به عنوان مدل با استفاده از نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک استفاده کرد. احتمالاتی همچون ورود شرکت های هواپیمایی جدید به بازار( با پایین ترین قیمت)، فعالیت های ضد رقابتی، تغییر تصمیم مشتریان برای انتخاب کردن روش سفر (استفاده کردن از قطار و …) . استفاده کردن از تاکتیک های جنگ قیمتی، توسط شرکت های حمل و نقل هوایی.

نتیجه گیری

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک به سرعت خود را پیشرفت می دهد. هر چند راهی طولانی برای ارائه کردن مبنای نظری اصلی جهت مدیریت کردن استراتژیک پیش رو دارد. اما از آن در بخش های مختلف مقاله های مربوط به استراتژی، استفاده شده است. مخصوصا در خصوص بررسی پویایی رقابتی در بازارهای متمرکز.

با این حال، تاکید ما بر تدوین کردن استراتژی کمتر، بر دستیابی به مزیت از طریق تاثیرگذاری بر رفتار رقبا است. همچنین تبدیل کردن بازی های رقابتی از طریق ایجاد کردن موقعیت مزیت رقابتی یک جانبه. شرایط بازار رقابتی که با آن مواجه می شویم، معمولا متفاوت از شرایطی است که در نظریه بازی ها در نظر گرفته شده است.

نظریه بازی ها در مدیریت استراتژیک معمولا با شرایط رقابتی سروکار داشته و بازیگران آنها با هم مشابه هستند. در آن هر کدام دارای طیف مشابهی از اختیارات استراتژیک خواهند بود. (البته معمولا این مسئله با بودجه تبلیغاتی، تغییر قیمت، معرفی محصولات جدید و تصمیمات ظرفیت، مرتبط خواهد بود).

نتیجه بازی ها هم، بستگی به ترتیب حرکات، بلوف ها، سیگنال ها و تهدیدها خواهد داشت. ما کمتر بر مدیریت تعاملات رقابتی تاکید داریم و بیشتر بر روی ظهور مزیت رقابتی از طریق استفاده از یکتایی تمرکز نموده ایم.

منابع: investopedia – plato – dklevine – economicsdiscussion – aeaweb