رمز مهم سودآوری: چرا برنامه ریزی تولید مهم است؟

برنامه ریزی تولید: نقشه راه موفقیت در صنعت

در دنیای پرتلاطم امروزی، جایی که رقابت در عرصه تولید به شدت بالا رفته است، برنامه ریزی تولید به عنوان یک عنصر حیاتی در مسیر موفقیت هر کسب و کاری خودنمایی می‌کند. شرکت‌هایی که به دنبال بهینه‌سازی تولید، کاهش هزینه‌ها و پاسخگویی به نیازهای مشتریان هستند، به خوبی می‌دانند که بدون یک برنامه‌ریزی دقیق و کارآمد، دستیابی به این اهداف دشوار خواهد بود.

برنامه ریزی تولید فرآیندی است که به منظور هماهنگی منابع، ظرفیت و برنامه‌های زمانی در جهت تولید محصولات با حداقل ضایعات، حداکثر راندمان و بالاترین سودآوری انجام می‌شود. این برنامه‌ریزی شامل گام‌های زیر است:

• پیش‌بینی تقاضا: برآورد دقیق تقاضا برای محصولات، اولین قدم در برنامه‌ریزی تولید است. با پیش‌بینی صحیح تقاضا، می‌توان از تولید بیش از حد یا کمبود محصول جلوگیری کرد.
• برنامه‌ریزی مواد اولیه: پس از پیش‌بینی تقاضا، باید مواد اولیه مورد نیاز برای تولید محصولات را با قیمت مناسب و در زمان مناسب تهیه کرد.
• برنامه‌ریزی نیروی انسانی: نیروی انسانی ماهر و کارآمد، رکن اصلی هر فرآیند تولیدی است. برنامه‌ریزی دقیق برای تأمین نیروی انسانی مورد نیاز در زمان‌های مختلف، از توقف تولید و کاهش راندمان جلوگیری می‌کند.
• برنامه‌ریزی ماشین‌آلات و تجهیزات: برنامه‌ریزی برای استفاده بهینه از ماشین‌آلات و تجهیزات، نقشی کلیدی در کاهش هزینه‌ها و افزایش راندمان تولید دارد.
• کنترل و نظارت: پس از تدوین برنامه تولید، باید به طور مداوم بر اجرای برنامه نظارت کرد و در صورت نیاز، اصلاحات لازم را انجام داد.

بر اساس تحقیقی که توسط موسسه تولید (Manufacturing Institute) انجام شده است، برنامه ریزی ضعیف تولید یکی از دلایل اصلی اختلال در زنجیره تامین به شمار می‌رود که منجر به افزایش هزینه‌ها و تأخیر در تحویل کالا می‌شود. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که 74 درصد از تولیدکنندگان در سال گذشته حداقل یک بار با اختلال در زنجیره تامین مواجه شده‌اند و 39 درصد از این اختلالات را مستقیماً به ضعف در برنامه ریزی تولید نسبت داده‌اند.

این آمار و ارقام اهمیت برنامه ریزی دقیق و کارآمد تولید را بیش از پیش آشکار می‌کند. همانطور که در مقاله پیشین اشاره شد، برنامه ریزی تولید فرآیندی است که به منظور هماهنگی منابع، ظرفیت و برنامه‌های زمانی در جهت تولید محصولات با حداقل ضایعات، حداکثر راندمان و بالاترین سودآوری انجام می‌شود. با تقویت زیرساخت‌های برنامه ریزی و به کارگیری روش‌های نوین در این حوزه، می‌توان از بروز اختلالات در زنجیره تامین جلوگیری کرد و به ثبات و کارایی هرچه بیشتر فرآیند تولید دست یافت.

علاوه بر اهمیت برنامه ریزی دقیق، نباید از انعطاف پذیری آن غافل شد. بازار و انتظارات مشتریان دائماً در حال تغییر هستند. تولیدکنندگان با الگوهای تقاضای متغیر، مدیریت زنجیره‌های تامین پیچیده و تطبیق با پیشرفت‌های سریع فناوری روبرو هستند. برنامه ریزی تولید کارآمد به عنوان بنیان مقابله با این چالش‌ها و ناوبرانی در دنیای در حال تحول تولید عمل می‌کند.

برنامه ریزی انعطاف پذیر به تولیدکنندگان این امکان را می‌دهد تا:

• با تغییرات تقاضا به سرعت سازگار شوند.
• نسبت به اختلالات زنجیره تامین عکس العمل نشان دهند.
• فرآیندهای تولید را با توجه به پیشرفت‌های تکنولوژی به روز رسانی کنند.

برای دستیابی به این انعطاف پذیری، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

• برنامه ریزی با دوره‌های زمانی کوتاه‌تر
• استفاده از سیستم‌های مدیریت تولید پیشرفته (MRP)
• ایجاد تیم‌های واکنش سریع
• برقراری ارتباط موثر با تامین کنندگان و مشتریان

با به کارگیری این روش‌ها، تولیدکنندگان می‌توانند در دنیای پویای امروز، ضمن حفظ کارایی و بهره‌وری، به موفقیت پایدار دست یابند.

تعریف برنامه ریزی تولید

برنامه ریزی تولید فرآیند تعیین استراتژیک و سیستماتیک برای به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع، تاسیسات و نیروی انسانی به منظور دستیابی به اهداف تولید و برآورده شدن تقاضای مشتری است. این فرآیند شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها است که پیش‌بینی تقاضا، تعیین الزامات تولید، زمان‌بندی وظایف، تخصیص منابع و هماهنگ‌سازی مراحل مختلف فرآیند تولید را در بر می‌گیرد.

در هسته اصلی، برنامه ریزی تولید به دنبال بهینه سازی تخصیص منابع در دسترس مانند مواد اولیه، نیروی کار، ماشین آلات و زمان است تا اطمینان حاصل شود که عملیات تولید روان و مقرون به صرفه باشد. این برنامه ریزی با در نظر گرفتن عواملی مانند ظرفیت تولید، لید تایم (Lead Time)، سطح موجودی انبار و تقاضای بازار، یک برنامه جامع برای هدایت کل فرآیند تولید ایجاد می‌کند.

برنامه ریزی تولید شامل تجزیه و تحلیل داده‌های تاریخی، روندهای بازار و پیش بینی‌های مشتری برای برآورد تقاضای آتی است. از این اطلاعات برای تعیین کمیت و زمان بندی چرخه‌های تولید، و همچنین منابع و برنامه‌های زمانی لازم برای برآورده کردن آن تقاضاها استفاده می‌شود. فرآیند برنامه ریزی همچنین عواملی مانند توالی تولید، اقدامات کنترل کیفیت و هماهنگی بخش‌های مختلف یا تیم‌های درگیر در فرآیند تولید را در نظر می‌گیرد.

برنامه ریزی تولید با همسو کردن مؤثر برنامه‌های تولید با اهداف سازمان، به شرکت‌های تولیدی کمک می‌کند تا عملیات خود را بهینه کنند، هزینه‌ها را به حداقل برسانند، لید تایم را کاهش دهند، بهره‌وری را بهبود بخشند و در نهایت محصولات با کیفیت بالا را به موقع به مشتریان تحویل دهند.

اهمیت برنامه ریزی تولید در صنعت

برنامه ریزی تولید نقش حیاتی در موفقیت عملیات ساخت و ساز دارد و به دلایل متعددی ضروری است:

۱. بهره‌وری بهینه از منابع: برنامه ریزی موثر تولید تضمین کننده تخصیص کارآمد منابعی مانند مواد اولیه، تجهیزات و نیروی کار است. تولیدکنندگان با تجزیه و تحلیل نیازمندی‌های تولید و منابع موجود، می‌توانند از استفاده زیاد یا کم منابع جلوگیری کنند که منجر به صرفه‌جویی در هزینه و بهبود کارایی می‌شود.

۲. پاسخگویی به تقاضای مشتری: برنامه ریزی تولید به تولیدکنندگان کمک می‌کند تا توانایی‌های تولیدی خود را با تقاضای مشتری همسو سازند. شرکت‌ها با پیش‌بینی دقیق الگوهای تقاضا و برنامه‌ریزی تولید بر اساس آن، می‌توانند از کمبود موجودی کالا جلوگیری کنند، لید تایم را به حداقل برسانند و سفارشات مشتری را به موقع انجام دهند و بدین ترتیب رضایت مشتری را افزایش دهند.

۳. کاهش هزینه: برنامه ریزی تولید، تولیدکنندگان را قادر می‌سازد تا ناکارآمدی‌ها را در فرآیند تولید شناسایی و حذف کنند. شرکت‌ها با ساده‌سازی جریان‌های کاری، بهینه سازی سطوح موجودی انبار و به حداقل رساندن ضایعات، می‌توانند هزینه‌های مرتبط با مازاد موجودی، زمان توقف تولید، تولید بیش از حد و کمبود مواد را کاهش دهند.

۴. بهبود کارایی و بهره‌وری: فرآیندهای تولید با برنامه ریزی مناسب منجر به افزایش کارایی و بهره وری می‌شوند. تولیدکنندگان با ایجاد برنامه های تولید بهینه، هماهنگی وظایف و اطمینان از انتقال روان جریان کار، می‌توانند گلوگاه‌ها را به حداقل برسانند، اتلاف وقت را از بین ببرند و استفاده از منابع را به حداکثر برسانند.

۵. تصمیم گیری موثر: برنامه ریزی تولید چارچوبی را برای تصمیم گیری آگاهانه در مورد استراتژی های تولید، تخصیص منابع و مدیریت ظرفیت فراهم می کند. تولیدکنندگان با درک واضح از نیازمندی‌های تولید و محدودیت‌ها، می‌توانند تصمیمات مبتنی بر داده بگیرند که با اهداف کلی کسب و کارشان همسو باشد.

۶. انطباق با تغییرات بازار: در یک محیط تجاری پویا، برنامه ریزی تولید، تولیدکنندگان را قادر می سازد تا به نوسانات بازار و تغییرات تقاضای مشتری به سرعت واکنش نشان دهند. شرکت‌ها با بازبینی و تنظیم منظم برنامه‌های تولید، می‌توانند با روندهای بازار سازگار شوند، ظرفیت تولید را بهینه کنند و برتری رقابتی خود را حفظ کنند.

در مجموع، برنامه ریزی تولید موثر برای موفقیت در ساخت و ساز حیاتی است، زیرا باعث افزایش کارایی عملیاتی، کاهش هزینه، رضایت مشتری و چابکی در یک بازار پرنوسان می‌شود. با اجرای فرآیندهای برنامه ریزی تولید قوی، تولیدکنندگان می توانند عملیات خود را بهینه سازی کنند و به پایداری و رشد بلندمدت دست یابند.

۵ گام برای تهیه یک برنامه تولید

برنامه ریزی تولید فرآیندی قوی است که با پیش بینی شروع شده و شامل طراحی و کنترل فرآیند می شود. در اینجا پنج مرحله اساسی برای برنامه ریزی تولید آورده شده است:

۱. پیش بینی تقاضای محصول:

برآورد کنید که طی یک دوره زمانی مشخص به چه میزان از هر محصول نیاز دارید. داده های تاریخی می توانند به پیش بینی کمک کنند، اما باید به عوامل دیگری که بر تقاضا تأثیر می گذارند، مانند روندهای بازار و وضعیت اقتصادی مشتریان خود نیز توجه داشته باشید. نرم افزارهای برنامه ریزی تقاضا می توانند به شرکت ها در تصمیم گیری آگاهانه در مورد مقدار مناسب محصول برای برآورده کردن تقاضا کمک کنند.

۲. ترسیم مراحل و گزینه‌های تولید:

این مرحله فرآیندها، گام‌ها و منابع مورد نیاز برای تولید خروجی مورد نیاز را تعیین می‌کند. در این مرحله، شرکت همچنین ممکن است گزینه‌های مختلفی را برای دستیابی به اهداف تولیدی خود بررسی کند، مانند برون سپاری برخی مراحل. نگاشت تولید، وابستگی متقابل مراحل را مشخص می کند و اینکه کدام مراحل را می توان به طور همزمان انجام داد. فرض کنید کار تولید ۱۰۰۰ دوچرخه کودک باشد. ساخت بدنه دوچرخه شامل مجموعه‌ای از مراحل است که باید به ترتیب انجام شود – بریدن لوله‌های فلزی، جوشکاری و رنگ آمیزی – در حالی که سایر فعالیت‌ها مانند مونتاژ چرخ‌ها می‌توانند به طور موازی انجام شوند. آیا تمام تجهیزات مناسب را در اختیار دارید؟ اگر ماشینی خراب شود چه اتفاقی می افتد؟ آیا تامین کنندگان شما قادر به پاسخگویی به تقاضای شما هستند؟

۳. انتخاب یک برنامه و زمان بندی تولید:

پس از مقایسه هزینه، زمان مورد نیاز و ریسک برای هر گزینه، یک برنامه تولید را انتخاب کنید. به اشتراک گذاشتن برنامه انتخاب شده با تمام ذینفعان ضروری به طور کلی به اطمینان از یک فرآیند تولید روانتر کمک می کند، زیرا همه ذینفعان از آنچه مورد نیاز است آگاه هستند. یک برنامه تولید دقیق ایجاد کنید که جزئیات چگونگی اجرای برنامه توسط شرکت را شرح دهد، از جمله منابع و زمان بندی برای هر مرحله.

۴. نظارت و کنترل:

هنگامی که تولید شروع شد، باید عملکرد را ردیابی کنید و آن را به طور مداوم با اهداف توصیف شده در برنامه تولید مقایسه کنید. نظارت دقیق به شرکت کمک می کند تا هر گونه مشکلی را به محض ظهور شناسایی کند تا بتوان به سرعت آنها را برطرف کرد.

۵. بر اساس نیاز، تنظیم کنید:

تقریبا اجتناب ناپذیر است که تولید تحت تأثیر رویدادهایی قرار گیرد که نمی توانید برای آنها برنامه ریزی یا پیش بینی کنید. این رویدادها می توانند شامل تغییرات در مشخصات مشتری، تأخیر در زنجیره تامین، خرابی تجهیزات و بیماری کارگر باشند. همچنین ممکن است پس از مدتی مشاهده اجرای برنامه تولید، راه هایی برای بهبود آن پیدا کنید. بنابراین، انعطاف پذیری برنامه های تولید برای امکان تنظیم در صورت نیاز، حیاتی است. مربیان فوتبال اغلب در نیمه بازی، استراتژی بازی خود را تنظیم می کنند – و همین امر برای برنامه ریزی تولید نیز صدق می کند.

شاخص‌های کلیدی عملکرد برنامه ریزی تولید (KPIs)

شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPIs) معیارهای مهمی هستند که به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا سلامت فرآیندهای تولید خود را پیگیری کنند. با نظارت بر KPIها و مقایسه آنها با مقادیر هدف تعریف شده در برنامه‌های تولید، کسب‌وکارها می‌توانند تعیین کنند که آیا تولید در مسیر درست قرار دارد یا خیر و مشکلاتی را که نیاز به رسیدگی دارند، شناسایی کنند. شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) معمولی تولید عبارتند از:

۱. زمان توقف تولید (Downtime):

این شاخص کلیدی کارایی، درصد زمانی را که تولید در طول ساعات کاری برنامه‌ریزی شده انجام نمی‌شود، ردیابی می‌کند. دلایل آن شامل خرابی ماشین‌آلات، تنظیم ابزار و حوادث است. برخی از زمان‌های توقف ممکن است برای عملکردهایی مانند نگهداری ماشین‌آلات ضروری باشد، اما به طور کلی هرچه زمان توقف کمتر باشد، بهتر است.

۲. زمان آماده‌سازی (Setup Time):

این مورد که زمان تغییر خط تولید نیز نامیده می‌شود، مدت زمانی است که برای جابه‌جایی بین کارها طول می‌کشد. زمان راه‌اندازی بر بهره‌وری کلی تأثیر می‌گذارد زیرا تولید در طول این دوره‌ها متوقف می‌شود. برنامه‌های تولید باید در نظر بگیرند که برای پیکربندی مجدد تولید برای هر کار، از جمله تغییرات در تجهیزات، مواد اولیه و نیروی کار، چقدر زمان و تلاش لازم است. طراحی برنامه‌های تولید برای به حداقل رساندن زمان تغییر خط می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری شود.

۳. نرخ تولید (Production Rate):

در محیط تولید، این KPI معمولاً به عنوان تعداد واحدهای تولید شده در یک دوره خاص اندازه‌گیری می‌شود. مقایسه نرخ تولید واقعی برای هر فرآیند با نرخ برنامه‌ریزی شده، می‌تواند به کسب‌وکارها در شناسایی نقاط قوت و ضعف و شروع به رسیدگی به مشکلات کمک کند.

۴. اثربخشی کلی تجهیزات (OEE):

این KPI معیاری از کل بهره‌وری تولید است که کیفیت، عملکرد و در دسترس بودن را در نظر می‌گیرد. فرمول OEE به شرح زیر است:

اثربخشی کلی تجهیزات (OEE) = کیفیت × عملکرد × در دسترس بودن

کیفیت به طور معمول به عنوان درصد قطعاتی که مطابق با استانداردهای کیفیت هستند، سنجیده می‌شود. عملکرد، سرعت اجرای یک فرآیند نسبت به حداکثر سرعت آن است که به صورت درصد بیان می‌شود. در دسترس بودن، درصد زمان بالا بودن (Uptime) در طول ساعات کاری برنامه‌ریزی شده شرکت است. افزایش OEE را می‌توان با کاهش زمان توقف، کاهش ضایعات و حفظ نرخ تولید بالا به دست آورد.

۵. نرخ برگشتی (Rejection Rate):

این KPI تعداد یا درصد محصولاتی است که در کنترل کیفیت رد شده‌اند. بسته به ماهیت محصول و مشکل، ممکن است با بازکاری برخی از اقلام رد شده، آنها را بازیابی کرد، در حالی که برخی دیگر ممکن است نیاز به دور ریختن داشته باشند.

۶. سفارشات به موقع (On-time Orders):

تأخیر در تولید هم از نظر مالی و هم از نظر شهرت می‌تواند پرهزینه باشد. تولید محصولات طبق برنامه به این معنی است که احتمالاً به حمل و نقل سریع و گران قیمت یا سایر اقدامات اضطراری برای رسیدن به ضرب‌الاجل‌ها نیاز نخواهید داشت. و تحویل به موقع سفارشات به جلب رضایت مشتری کمک می‌کند، به این معنی که احتمال بیشتری وجود دارد که آنها کسب و کار خود را با شرکت شما ادامه دهند.

جمع بندی

برنامه ریزی تولید، نقشه راهی برای هدایت فرآیند تولید به سمت موفقیت است. این برنامه ریزی با پیش بینی تقاضا، تعیین الزامات و زمان بندی وظایف، بهینه سازی منابع و هماهنگی مراحل مختلف، ریسک ها را کاهش و کارایی را افزایش می دهد.

مزایای برنامه ریزی تولید شامل:

• کاهش هزینه ها: با حذف ناکارآمدی ها و ضایعات.
• افزایش بهره وری: با ایجاد برنامه های تولید بهینه و هماهنگی وظایف.
• پاسخگویی به تقاضای مشتری: با تنظیم توانایی های تولیدی با نیازهای بازار.
• انطباق با تغییرات: با امکان پاسخگویی سریع به نوسانات بازار.

برنامه ریزی تولید، عنصری حیاتی برای هر کسب و کار تولیدی است که به دنبال دستیابی به موفقیت در بلندمدت می باشد.

منابع: netsuite – unleashedsoftware