ساختار سازمانی چیست و انواع آن کدام است؟

هر کسب و کاری که به دنبال افزایش کارآمدی و موفقیت است باید ساختارهای سازمانی خود را تعریف و پیاده سازی کند. در انتخاب این ساختارها باید به ابعاد و عملکرد سازمان توجه کرد. به این ترتیب می‌توان بهترین ساختارها را برگزید. برای این که بتوانید نیازها و توقعات سازمان را رفع کنید و به وظایف خود عمل کنید باید ابتدا از سلسله مراتب سازمان آگاه شوید. ساختار سازمانی در حالت کلی باعث بهبود عملکرد کارکنان سازمان و شرکت می‌شود.

آنچه در مقاله ” ساختار سازمانی چیست و انواع آن کدام است؟ ” خواهید خواند

1. تعریف ساختار سازمانی
2. تاریخچه ساختار سازمانی
3. مزایای ساختار سازمانی

3-1. تصمیم‌گیری سریع

3-2. مدیریت بهتر شعبه‌ها و واحدهای سازمان

3-3. افزایش بهره‌وری

3-4. بهبود عملکرد کارکنان

3-5. حذف کارهای تکراری

3-6. کاهش تعارضات کارکنان

3-7. ارتباطات بهتر

4. قابلیت تعریف ساختار سازمانی در اتوماسیون اداری
5. انواع ساختار سازمانی

5-1. ساختارهای پیشا اداری

5-2. ساختارهای اداری

5-3. ساختارهای پسا اداری

5-4. ساختارهای عملکردی

5-5. ساختارهای وظیفه‌ای، مسطح یا دایره سازمانی

5-6. ساختار ماتریکس

5-7. ساختارهای تقسیم‌بندی شده

ساختار سازمانی چیست؟

ساختار سازمانی تعیین کننده تخصیص و هماهنگی نقش ها، قدرت و مسئولیت ها در یک کسب و کار است. همچنین چگونگی جریان اطلاعات بین سطوح مختلف مدیریت را مشخص می کند. هر کسب و کاری، از یک تاجر انحصاری تا بزرگترین شرکت، به روشی خاص سازماندهی شده است.

تعریف ساختار سازمانی

ساختار سازمانی چیست؟ این پرسشی متداول است که توسط اکثر مدیران مطرح می‌شود. ساختار سازمانی (Organizational Structure) عبارت است از تقسیم‌بندی فعالیت‌ها و وظایف افراد در سطح سازمان. به عبارت دیگر ساختار یا چارت سازمانی تعیین کننده مسئولیت‌های کارکنان یک شرکت است. عملکرد چارت سازمانی با اراده کارکنان رابطه مستقیم دارد. از طرفی میزان کارآمدی شرکت نیز با ساختار سازمان مرتبط است.

در یک تقسیم‌بندی کلی می‌توان چهار نوع از ساختارهای سازمانی را به صورت زیر تقسیم کرد:

• ساختارهای عملکردی
• ساختارهای وظیفه‌ای – مسطح
• ساختارهای ماتریسی
• ساختارهای تقسیم‌بندی شده

تاریخچه ساختار سازمانی

اکنون که با چیستی ساختار سازمانی آشنا شدید بد نیست از تاریخچه آن هم مطلع شوید. تاریخچه ساختارهای سازمانی به دوران قبایل بدوی و شکارچیان باز می‌گردد. البته این ساختاری که امروزه در سازمان‌ها حاکم است در اصل از ایالات متحده نشات گرفته است. در این کشور پس از اتمام جنگ‌های داخلی، کسب و کارهای متعدد و کوچکی به وجود آمدند. این کسب و کارها در ابتدا به چارت سازمانی توجه چندانی نداشتند. اما پس از گذشت مدتی که برخی از آن‌ها به واحدهای بزرگ تبدیل شدند، کم کم این مسئله برای آن‌ها اهمیت یافت. آن‌ها به این نتیجه رسیدند که برای افزایش بهره‌وری منابع انسانی، بهبود کیفیت کار و نظم بخشیدن به فعالیت‌های خود به یک چارت سازمانی نیاز دارند.

پس از آن استفاده از ساختارهایی متشکل از سطوح مدیریتی و سلسله مراتب ساختاری مختلف آغاز شد. این ساختارها منابع انسانی (کارگران) را در انتهایی‌ترین سطح از سلسله مراتب قدرت قرار می‌دادند. اما پس از جنگ جهانی دوم این روند تغییر یافت. سازمان‌ها به این نتیجه رسیدند که با کمک ساختارهای سازمانی مسطح که نظرات کارگران را در تمام سطوح مهم می‌دانستند، می‌توانند موفقیت‌ها و نوآوری‌های بیشتری داشته باشند. در حال حاضر هم برخی از سازمان‌های تجاری در پی این هستند که میان قدرت مدیریت و افزایش اختیارات کارکنان تعادل برقرار کنند.

مزایای ساختار سازمانی

ساختار سازمانی تعریف شده قطعا مزایای بسیاری برای سازمان در پی خواهد داشت. در این بخش از مقاله به بررسی برخی از مزایای ساختار سازمانی خواهیم پرداخت. این مزایا عبارتند از:

• تصمیم‌گیری سریع‌تر
• مدیریت بهتر شعبه‌ها و واحدهای سازمان
• افزایش بهره‌وری
• بهبود عملکرد کارکنان
• حذف کارهای تکراری
• کاهش تعارضات کارکنان
• ارتباطات بهتر

تصمیم‌گیری سریع‌تر

شما با کمک تبادل اطلاعات بر پایه ساختار سازمانی، سریع‌تر تصمیم‌گیری خواهید کرد. زیرا در ساختار سازمانی میان حوزه‌ها و بخش‌های مختلف سازمان ارتباط موثرتری برقرار می‌شود. این ارتباطات موثر میان واحدها، ارتباطات کلی سازمان را در مسیر مثبت قرار می‌دهد. این امور نیز در نهایت امکان تصمیم‌گیری سریع‌تر را به مدیران سازمان می‌دهند.

مدیریت بهتر شعبه‌ها و واحدهای سازمان

ساختار سازمانی مزایا و فوایدی برای سازمان‌های گسترده دارد. با وجود این ساختار مدیران سازمان مطمئن می‌شوند که تمام واحدها و شعب بر پایه یک دستورالعمل واحد فعالیت می‌کنند و مسلما عملکرد یکسانی دارند. با توجه به این که مدیریت پروژه قادر به نظارت حضوری بر تمام شعب نیست، ساختار سازمان یافته در او آرامش خاطر ایجاد می‌کند. چارت سازمانی زمانی بیشتر تاثیر خود را بر شرکت‌های گسترده خواهد گذاشت که این شرکت‌ها در حال رشد و توسعه باشند.

افزایش بهره‌وری

ساختار سازمانی ابتدا سازمان را به بخش‌های مختلف تقسیم کرده و سپس وظایف هر یک را مشخص می‌کند. به این ترتیب شما از این که تمام بخش‌ها از وظایف خود اطلاع دارند و به آن‌ها عمل می‌کنند مطمئن خواهید شد. از طرفی این که کارکنان هر بخش از مسئولیت‌های خود آگاه باشند، سرعت عمل آن‌ها را بیشتر خواهد کرد. بنابراین می‌توان گفت عملکرد بهتر و بهره‌وری بیشتر از مشخصه‌های سازمان‌های ساختار یافته هستند.

بهبود عملکرد کارکنان

ساختار سازمانی تک تک کارکنان را به صورت روزانه در جهت بهترین بودن راهنمایی می‌کند. از طرفی همانطور که گفته شد، هر یک از کارکنان زمانی که از مسئولیت‌های خود مطلع باشند سرعت عمل بالاتری خواهند داشت. به این ترتیب علاوه بر عملکرد و آگاهی کارکنان، انگیزه و اعتماد به نفس آن‌ها نیز افزایش می‌یابد.

حذف کارهای تکراری

همانطور که گفتیم، ساختار سازمانی مسئولیت‌های هر بخش از سازمان را بر اساس تخصص آن بخش مشخص می‌کند. بنابراین هر تیم در جهت انجام وظایف خود فعالیت کرده و هم پوشانی بین کارها از بین می‌رود. مثلا زمانی که مسئولیت قسمتی از پروژه به یک تیم متخصص داده می‌شود، قطعا سایر تیم‌ها می‌دانند که نیازی به انجام آن کار نیست زیرا تیمی متخصص مسئولیت اجرای آن را بر عهده دارد.

کاهش تعارضات کارکنان

غالبا ساختار سازمانی به عنوان یک روش و راه حل برای کاهش درگیری میان کارکنان معرفی می‌شود. زیرا زمانی که فرد از وظایف خود مطلع باشد و در جهت انجام درست آن تشویق شود، تمام تمرکز خود را روی آن کار منعطف می‌کند. بنابراین ساختارهای سازمانی تعارضات بالقوه‌ی کارکنان را هم کاهش می‌دهند.

ارتباطات بهتر

درست است که هر سازمان و کسب و کار ارتباطات متفاوتی دارد اما با این حال ساختار سازمانی توان برقراری ارتباط سالم میان بخش‌های مختلف سازمان و تقویت آن را دارد. وقتی مسئولیت‌ها و وظایف متناسب با تخصص تقسیم شده باشد، سایر افراد می‌دانند برای انجام هر کار باید به کدام بخش مراجعه کنند. به طور مثال زمانی که تیمی به عنوان سرگروه انتخاب می‌شود سایر تیم‌ها می‌دانند مشکلات و گزارشات را باید به چه کسانی اعلام کنند. یا مثلا در بخش مدیریت فروش و بازاریابی برای طراحی پروژه باید به تیم طراحی و هنر مراجعه شود و این را همه افراد می‌دانند.

قابلیت تعریف ساختار سازمانی در اتوماسیون اداری

امروزه نرم‌افزارهای سازمانی از جمله اتوماسیون اداری، طوری طراحی می‌شوند که قابلیت پشتیبانی از ساختار سازمانی را داشته باشند. زیرا همانطور که گفته شد ساختارهای سازمانی مزایای بسیاری برای سازمان دارند.

اولین گام در تعریف اطلاعات سازمان در سیستم اتوماسیون اداری، تعریف دقیق ساختار سازمان است. این نرم‌افزارها همچنین طوری طراحی می‌شوند که حتی برای سازمان‌های دارای چند شعبه مانند هلدینگ‌ها نیز کاربرد داشته باشند. چرا که سازمان‌هایی که قرار است از چارت سازمانی استفاده کنند ممکن است متمرکز یا غیر متمرکز باشند (یعنی در نقاط فیزیکی مختلف واقع شده باشند).

بهترین اتوماسیون اداری برای ساختار سازمانی باید در کنار موارد گفته شده قابلیت‌های زیر را نیز دارا باشد:

• امکان استفاده از ساختار سازمانی در زمان ایجاد یا ارجاع نامه
• امکان تعریف سازمان‌های مرتبط به یکدیگر
• امکان ارسال و دریافت بین سازمانی در هلدینگ‌ها
• امکان انتصاب پست سازمانی مطابق با ساختار سازمانی
• امکان تعریف چند سمت برای یک فرد
• امکان افزودن اطلاعات تماس دپارتمان‌ها
• امکان ایجاد دسترسی برای جانشین مدیر

انواع ساختار سازمانی

ساختار سازمانی ابتدا به سه نوع ساختار پیشا اداری، ساختار اداری و ساختار پسا اداری تقسیم می‌شود. سپس ساختارهای پسا اداری به 4 نوع دیگر تقسیم می‌شوند که شما بسته به نیاز سازمان خود می‌توانید یکی از آن‌ها را انتخاب کنید. البته هر چارت سازمانی نقاط ضعف و قوت خود را دارد به همین دلیل هم شما باید به دنبال گزینه‌ای متناسب با نیاز سازمان خود باشید.

4 نوع ساختار سازمانی پسا اداری عبارتند از:

• ساختارهای عملکردی (Functional Structures)
• ساختارهای وظیفه‌ای – مسطح (Flatarchy Structures)
• ساختارهای ماتریکس (Matrix Structures)
• ساختارهای تقسیم‌بندی شده (Divisional Structures)

ساختارهای پیشا اداری

ساختارهای پیشا اداری که یک نوع از انواع ساختار سازمانی هستند در استارتاپ‌ها و کارآفرینی‌ها و به طور کلی سازمان‌های کوچک و فعالیت‌های ساده مانند فعالیت‌های مدیریت فروش مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ساختارها استانداردسازی نشده اند اما کاملا متمرکز هستند.

در سازمان‌هایی که از این ساختار سازمانی استفاده می‌کنند، اتخاذ تصمیمات کلیدی بر عهده رهبر است. همچنین روابط و ارتباط به صورت یک به یک انجام می‌شود. با این حساب می‌توان گفت کنترل رشد و توسعه در این ساختار امکان پذیر بوده و در نتیجه این ساختار برای کسب و کارهای نوپا بهترین ساختار است.

ساختارهای اداری

ساختار اداری نوع دیگری از انواع ساختار سازمانی است. این ساختار از چند سطح مدیریت مختلف تشکیل شده و می‌توان گفت تمام بخش‌های مدیریت از مدیریت پروژه و مدیریت مالی گرفته تا مدیریت شعب را در بر می‌گیرد. وجود سطوح زیاد در این ساختار باعث افزایش تعداد فیلترهای تصمیم‌گیری آن شده است. از طرفی این ساختار باعث افزایش فرآیندها، سیاست‌ها و محدودیت‌های سازمان می‌شود.

در ساختار اداری هر بخش چارتی مشخص دارد، به این ترتیب تک تک افراد از مدیریت و وظایف سایر بخش‌ها آگاهی دارند. همچنین این ساختار سازمانی به ندرت تغییر می‌کند و با تغییرات منطبق می‌شود. جریان اطلاعات در ساختار اداری از بالا به پایین است بنابراین قدرت در راس آن قرار دارد. قرارگیری قدرت در راس این امکان را به او می‌دهد که نظارت دقیقی بر عملکرد سایر بخش‌ها داشته باشد و مطابق با آن قوانین و استانداردهایی تعیین کند.

این ساختار سازمانی اختیار تصمیم‌گیری و تایید آن را به افراد محدود می‌دهد، به همین دلیل هم روند اتخاذ تصمیم در آن سرعت بالایی دارد. اما در کنار تمام موارد گفته شده، ساختار اداری نقطه ضعف‌هایی نیز دارد. مثلا این که نوآوری و ایده پردازی را در سازمان کاهش می‌دهد. یا این که سازگاری شرکت با شرایط متغیر بازار را دشوار می‌کند.

ساختارهای پسا اداری

ساختارهای پسا اداری به ساختار سازمانی مدیریتی توسعه یافته از دهه 1980 اشاره دارد، مانند مدیریت فرهنگ، مدیریت ماتریس، مدیریت کیفیت و … . تمام این اصول از اصول بنیادین سازمان بوده و همیشه به همین حالت باقی می‌مانند. در این ساختار سلسله مراتب و اقتدار از نوع عقلانی و قانونی دیده می‌شود.

در این ساختار با این که ساختار سازمانی به فرهنگ سازمانی تغییر می‌کند اما ماهیت کنترل اداری یعنی رسمی سازی، تدوین و اجرای قوانین و مقررات همچنان ثابت و بدون تغییر است.

ساختارهای عملکردی

ساختار عملکردی با نام ساختار سازمانی بوروکراتیک نیز شناخته می‌شود. این ساختار در کسب و کارهای کوچک و متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرد و افراد، نقش‌ها و وظایف را بر اساس عملکرد به گروه‌های مختلف تقسیم می‌کند.

بیشتر افراد قبلا در این ساختار سازمانی فعالیت داشته اند. ساختارهای موجود در اکثر سازمان‌های ما یک مثال بارز برای این ساختار است. امروزه سازمان‌ها به بخش‌های مختلف مانند بخش منابع انسانی، مالی، فروش و … تقسیم می‌شوند. هر یک از این بخش‌ها نیز مدیری دارند که به عملکرد کارکنان آن‌ها نظارت می‌کند. از طرفی مدیران بالا دست نیز به کار مدیران این بخش‌ها نظارت دارند.

مزایا:

• تقسیم‌بندی افراد بر اساس مهارت
• افزایش کار گروهی در سازمان

معایب:

• عدم ارتباط میان بخش‌ها
• رقابت ناسالم
• مسائل مربوط به مدیریت

ساختارهای وظیفه‌ای – مسطح یا دایره سازمانی

ساختار وظیفه‌ای – مسطح نوعی ساختار سازمانی است که به عنوان Flatarchy (دایره سازمانی) نیز شناخته می‌شود. دلیل نامگذاری این ساختار به مسطح، مدیریت کم موجود در آن است. به عبارت دیگر در این ساختار میان مدیریت اجرایی و کارکنان سایر بخش‌ها فقط یک مدیر واسط وجود دارد. دلیل دوم نامگذاری این ساختار به مسطح، مسطح بودن سلسله مراتب موجود در آن می‌باشد.

این ساختار سازمانی با نام ساختار صلح طلبی نیز شناخته می‌شود. ساختار وظیفه‌ای هم در شرکت‌های کوچک کاربرد دارد و هم در شرکت‌های بزرگ.

مزایا:

• مقرون به صرفه
• ارتباطات خوب میان بخش‌ها
• روحیه‌ی خوب کارکنان
• تصمیم‌گیری سریع

معایب:

• وجود تعارض بین کارکنان
• سردرگمی کارکنان

ساختار ماتریکس

ساختار ماتریکس متشکل از چند ساختار سازمانی مختلف است. در این ساختار عملکرد هر تیم توسط دو مدیر (مدیریت پروژه یا محصول و مدیر عملکرد) ارزیابی می‌شود. بنابراین کارکنان باید گزارش فعالیت خود را به این دو مدیر تحویل دهند. در این ساختار به دلیل وجود دو مدیر، منابع به اشتراک گذاشته می‌شود.

این ساختار سازمانی به نوعی مهارت‌های کارکنان را افزایش می‌دهد. زیرا در طول کار به آن‌ها مسئولیت‌های مختلفی داده می‌شود که انجام هر یک از این مسئولیت‌ها به مهارت و تخصص جداگانه‌ای نیاز دارد.

مزایا:

• ترویج گفت و گو آزاد
• ایجاد محیط کار انعطاف‌پذیر

معایب:

• هزینه‌های بالا
• سردرگمی مدیر
• ناسازگار با مدیر
• مبهم بودن وظایف و مسئولیت‌ها
• سنگین بودن حجم کاری کارکنان

ساختارهای تقسیم‌بندی شده

در این ساختار سازمانی که غالبا در شرکت‌های بزرگ کاربرد دارد، ابتدا کارکنان به تیم‌های گوناگون تقسیم می‌شوند و سپس این تیم‌ها با هدف دستیابی به اهداف کلی در کنار هم قرار می‌گیرند. عملکرد هر تیم توسط یک مدیر اجرایی کنترل می‌شود. مدیر اجرایی علاوه بر نظارت به عملکرد تیم، منابع لازم را اختصاص داده و به مدیریت آن تیم می‌پردازد.

ساختار شرکت‌های خودروسازی نمونه بارزی از این ساختار سازمانی است. در شرکت‌های خودروسازی بخش‌هایی با عنوان SUV، برقی یا خودروهای سدان وجود دارد. هر یک از این بخش‌ها وظایف جداگانه‌ای بر عهده دارند اما هدف نهایی همه آن‌ها افزایش فروش است. ساختارهای تقسیم‌بندی شده با نام ساختار چند بخشی نیز شناخته می‌شود.

مزایا:

• تمرکز بر یک خدمت یا کالای واحد
• رهبری متمرکز

معایب:

• وجود ادغام ضعیف میان بخش‌ها
• رقابتی بودن بخش‌ها
• عدم ارتباط میان بخش‌ها
• پیامدهای بالقوه مالیاتی

ساختار سازمانی روش انجام فعالیت‌های شرکت و سازمان را مشخص می‌کند

چه چیزهایی باعث می‌شود که یک سازمان یا شرکت موفق شود؟ البته که پاسخ‌های بسیاری برای این سؤال وجود دارد؛ محصول، سرویس، تأثیرگذاری بالا، ارتباط با مشتریان و موارد دیگری می‌تواند شامل این پاسخ‌ها شود. درنهایت این ساختار سازمانی شرکت است که به تعیین موفقیت کمک می‌کند.

ساختار سازمانی این‌ گونه تعریف می‌شود: سیستمی که برای تعریف سلسله مراتب درون سازمانی تعریف می‌شود. ساختار سازمانی وظایف شغلی را تعیین می‌کند، عملکردهای آن را مشخص می‌کند و می‌گوید باید در کجا و به چه کسی گزارش‌های سازمانی ارائه شود. برای این کار یک ساختاری توسعه داده می‌شود که مشخص می‌کند چگونه سازمان برای اجرای اهدافش رفتار و عمل کند.

انواع مختلفی از ساختار سازمانی وجود دارد: ساختار وظیفه‌ای، ساختار مجزا، ساختار ماتریسی و ساختار وظیفه‌ای ـ مسطح. هر ساختار سازمانی مزایا و معایب مخصوص به خود را دارد و ممکن است تنها برای شرکت‌ها و سازمان‌هایی کارآمد باشد که شرایط خاصی داشته باشند و یا در مرحله خاصی از چرخه زندگی خود باشند.

انواع ساختار سازمانی

ساختار وظیفه‌ای

ساختار وظیفه‌ای بسیار رایج است و اگر شاغل باشید، احتمالاً در یک ساختار وظیفه‌ای کار می‌کنید. ساختار وظیفه‌ای بر این اساس است که یک سازمان به بخش‌ها و گروه‌های کوچک‌تری با نقش‌ها و وظایف مشخصی تقسیم می‌شود. برای مثال یک شرکت می‌تواند یک تیم فناوری اطلاعات داشته باشد و از طرفی تیم بازاریابی و مالی هم در شرکت وجود داشته باشد.

در این ساختار هر بخش مدیری دارد که باید به مدیر بالاتر از خود گزارش دهد؛ مدیری که امکان دارد بر روی چندین بخش نظارت داشته باشد. برای مثال، مدیر بخش بازاریابی را در نظر بگیرید. او باید به معاون رئیس گزارش دهد که ممکن است بر روی بخش مالی، بازاریابی و فناوری اطلاعات نظارت داشته باشد.

از مزایابی این ساختار می‌توان گفت که کارمندان بر اساس مهارت و عملکرد گروه‌بندی می‌شوند و این امکان را دارند که انرژی خود را بر روی نقش‌های خود در بخش مربوط به خود متمرکز کنند.

یکی از چالش‌های ساختار وظیفه‌ای، نبود ارتباط بین‌بخشی است. برای مثال دو بخشی که بر روی یک پروژه کار می‌کنند، ممکن است انتظارات متفاوتی از کار خود داشته باشند که در نهایت احتمال دارد به مشکلاتی در این مسیر بربخورند.

ساختار مجزا

سازمان‌های بزرگ‌تر که چندین هدف را پیش می‌گیرند، گاهی اوقات از ساختار مجزا استفاده می‌کنند. این ساحتار این امکان را فراهم می‌‌کند تا گروه‌ها در سازمان خودمختاری و استقلال بیشتری داشته باشند. مثالی که برای ساختار مجزا می‌توان به کار برد شرکت جنرال الکتریک است. این شرکت تقسیمات مختلفی دارد که شامل هوانوردی، حمل‌ونقل، امور ارزی و انرژی تجدیدپذیر است. زیر نظر این ساختار، هر کدام از این تقسیم‌بندی‌ها همانند یک شرکت مجزا رفتار می‌کند و هر بخش خودش منابعش را کنترل می‌کند و تصمیم می‌گیرد که برای هر پروژه چقدر هزینه و انرژی مصرف کند. حتی هر کدام از این تقسیمات می‌تواند از نظر جغرافیایی هم باهم تفاوت داشته باشند و هرکدام در شهر یا حتی کشورهای متفاوتی باشند.

این نوع ساختار سازمانی به شرکت‌های بزرگ با تقسیمات متعدد انعطاف‌پذیری بسیاری می‌دهد و به هر بخش این امکان را می‌دهد که همانند یک شرکت مجزا رفتار کند و صرفاً یک یا دو نفر به رئیس شرکت مادر گزارش دهد.

ساختار سازمانی مجزا به نحوی است که ممکن است کارمندانی که موقعیت‌های شغلی یکسانی دارند، باهم در ارتباط نباشند. این ساختار همچنین از نظر مالی هم ممکن است مسائلی را پدید آورد، مخصوصاً از نظر مالیاتی. بنابراین این موارد را می‌توان از معایب این ساختار به حساب آورد.

ساختار ماتریسی

ساختار سازمانی ترکیبی یا ساختار ماتریسی ترکیبی از ساختار وظیفه‌ای و ساختار پروژه‌ای است. در ساختار ماتریسی کارمندان ممکن است به دو یا بیش از دو رئیس (بسته به شرایط یا پروژه) گزارش‌دهی داشته باشند. برای مثال، در یک شرایط معمولی و مناسب، یک مهندس در بخش بزرگ مهندسی ممکن است برای بیش از یک رئیس کار کند.

ساختار ماتریسی کمی چالش برانگیز است، چراکه ممکن است گزارش‌دهی به چند رئیس و ارتباط داشتن با آنها کمی سخت باشد. به همین دلیل مهم است که کارمندان نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اولویت‌های خود را به‌خوبی بدانند.

از مزایای ساختار ماتریسی این است که کارمندان می‌توانند دانش و اطلاعات خود را با افراد دیگر در بخش‌های دیگر به اشتراک بگذارند و درک و ارتباط بهتری از نقش هریک داشته باشند. با کار کردن با دیگر بخش‌ها، افراد مهارت‌های خود را گسترش می‌دهند و می‌توانند رشد بیشتری داشته باشند.

از طرف دیگر، گزارش دادن به چند نفر احتمالاً مشکلات و سختی‌هایی را برای بعضی افراد به‌وجود می‌آورد. اگر نقش‌ها به‌درستی تعریف نشوند، کارمندان نیز ممکن است در این ساختار دچار مشکل شوند.

ساختار وظیفه‌ای – مسطح

۳ ساختاری که در بالا توضیح دادیم، احتمالاً برای بعضی از سازمان‌ها کارآمد و کارساز باشد؛ از طرفی یک ساختار ترکیبی دیگری هست که احتمالاً برای شرکت‌های کوچک و یا استارتاپ‌ها مناسب‌تر است.

ساختار سازمانی وظیفه‌ای – مسطح ترکیبی از ساختار وظیفه‌ای و ساختار مسطح است که این امکان را فراهم می‌کند تا تصمیم‌گیری‌های بیشتر در سطوح سازمانی گرفته شود.

بهترین مثالی که برای این ساختار می‌توان زد شرکت‌هایی است که برنامه‌های نوآورانه دارند. با این سیستم، شرکت می‌تواند ساختار فعلی را اجرایی کند و کارمندان در هر سطحی هم که باشند تشویق می‌شوند تا ایده‌های خود را بیان کنند و در نتیجه بدون وجود لایه‌های مدیریتی، یک ساختار مسطح را تشکیل دهند. گوگل، ادوبی، لینکدین و بسیاری از شرکت‌های دیگر برنامه‌های نوآورانه و انکوباتور دارند و کارکنان را تشویق به خلاق بودن و نوآوری می‌کنند که درنهایت موجب رشد کلی شرکت می‌شود.

از مزایای این ساختار این است که به شرکت فضای بیشتری برای نوآوری و خلاقیت می‌دهد و خط قرمزهایی را که ممکن است در ساختارهای دیگر وجود داشته باشد، از بین می‌برد. شاید نقطه ضعف این ساختار این باشد که اگر افراد شناخت و درک کافی از این ساختار نداشته باشند، ممکن است به سازمان آسیب بزنند.

کدام ساختار سازمانی برای سازمان و شرکت شما مناسب‌تر است؟

همه سازمان‌ها و شرکت‌ها باهم تفاوت‌هایی دارند و هیچ ساختاری برای هر سازمان ایده‌آل و کامل نیست. اما احتمالاً یکی از ساختارهای سازمانی‌ای که در این مطلب برایتان توضیح دادیم برای سازمان و شرکت شما مناسب است. پس این خودتان هستید که با توجه به شرایط شرکتتان، کارمندانتان، روحیه تیمتان و بلوغ سازمانی مجموعه‌تان می‌توانید یک ساختار مناسب را برای مجموعه خود انتخاب کنید و به کار ببرید.

منبع: pointpark