۱۹ شاخص کلیدی عملکرد در حوزه مدیریت پروژه

شاخص کلیدی عملکرد از معیارهایی است که می‌توانید به کمک آن موفقیت خود را اندازه بگیرید، رسیدن به اهداف خود را ارزیابی کنید و حتی ببینید آیا در مسیر درست موفقیت حرکت می‌کنید یا خیر. شاخص‌های کلیدی عملکرد یا KPI بسیار متنوع هستند و انواع بسیاری دارند. شاید همه آنها برای کار شما مناسب نباشد، اما بعضی از آنها به شما بسیار کمک می‌کند. در این مطلب سعی داریم یک سری از شاخص‌های پایه و اساسی را تعریف کنیم و فرمول بعضی را هم توضیح دهیم. با توجه به کسب و کارتان و استراتژی‌ای که دارید، می‌توانید شاخص‌هایی را که به کمکتان می‌آید استفاده کنید. در این مطلب قصد داریم به شاخص‌های کلیدی عملکرد در حوزه مدیریت پروژه اشاره کنیم.

شاخص‌های کلیدی عملکرد در حوزه مدیریت پروژه

KPI یا شاخص‌های کلیدی عملکرد در حوزه مدیریت پروژه از داده‌ها برای اندازه‌گیری عواملی استفاده می‌کنند که باعث موفقیت پروژه می‌شوند. این داده‌ها به نحوه پیشرفت کار کمک می‌کند و نقاط ضعف روند کاری سازمان را نمایان می‌کند.

۱. انحراف از ROI برنامه‌ریزی شده

انحراف از بازگشت برنامه‌ریزی شده سرمایه گذاری (ROI) تفاوت بین بازگشت سرمایه‌گذاری در پایه برنامه‌ریزی شده و بازده واقعی سرمایه‌گذاری است.

واحد: Percentage

جهت: Minimize

۲. ارزش (بودجه) کار برنامه‌ریزی شده

ابزار مناسبی جهت برنامه‌ریزی برای تأمین مالی بر اساس هر فاز و درصد قرارداری یک پروژه. نام دیگر آن BCWS مخفف کلمات Budget Cost of work Schedule است.

فرمول: PV هر فعالیت از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

PV = درصد پیشرفت برنامه فعالیت × بودجه برآوردی فعالیت

به عنوان مثال اگر درصد پیشرفت برنامه‌ای فعالیتی تا تاریخ گزارش 80% باشد و بودجه برآوردی آن 1000$ در نتیجه:   80% × 1000$ =  PV

۳. ارزش (بودجه) کار انجام شده (کسب شده)

شاخص ارزش کار انجام شده ابزار مناسبی برای رصد و کنترل بودجه مصرف شده در حین اجرای پروژه است. نتیجه حاصل از محاسبه این شاخص، در کنترل انحراف هزینه (CV) استفاده می‌شود. نام دیگر آن BCWP مخفف کلمات Budget Cost of Work Performed است.

فرمول: EV هر فعالیت از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:

EV = بودجه برآوردی فعالیت × درصد پیشرفت واقعی فعالیت

به عنوان مثال اگر درصد پیشرفت واقعی فعالیتی تا تاریخ گزارش 50% باشد و بودجه برآوردی آن 1000$ در نتیجه: EV = 50% × 1000$ = 500$

۴. هزینه واقعی کار انجام شده

نام دیگر آن ACWP مخفف کلمات Actual Cost of Work Performed است.

AC فعالیت‌ها شامل هزینه واقعی انجام و یا تکمیل فعالیت مورد نظر تا تاریخ گزارش است که در واحد مالی سازمان پروژه ثبت می‌شود مانند: نیروی انسانی (حقوق و مزایا)، متریال، تجهیزات، ماشین‌آلات، پیمانکاران فرعی، هزینه‌های ثابت و…

* نکته: معیارهای EV, PV و AC با توجه به میزان در دسترس بودن اطلاعات پروژه می‌تواند در سطح فعالیت، بسته کاری و یا سطوح بالاتر WBS، محاسبه شوند.

واحد: Percentage

جهت: Minimize

۵. انحراف هزینه

این شاخص کلیدی عملکرد میزان انحراف بین ارزش کار کسب شده (EV) با میزان هزینه واقعی کار انجام شده (AC) را نشان می‌دهد و فرمول آن برابر است با: EV-EC
اگر عدد بدست آمده از فرمول، مثبت باشد، به معنی آن است که هزینه فعالیت (پروژه) کمتر از بودجه مصوب تکمیل کار (BAC) است که به این حالت Under-run گفته می‌شود. و اگر عدد حاصل شده، منفی باشد، یعنی هزینه فعالیت (پروژه) بیشتر از بودجه مصوب تکمیل کار (BAC) است که به این حالت Over-run می گویند و اگر برابر صفر باشد بیانگر آن است که فعالیت (پروژه) مطابق بودجه (On Budget) هزینه شده است.

۶. انحراف برنامه

شاخص انحراف برنامه (SV) به معنی انحراف زمانبندی است و میزان انحراف بین ارزش کار کسب شده (EV) با میزان ارزش کار برنامه‌ریزی شده (PV) را نشان می‌دهد و فرمول آن برابر است با:

SV = EV – PV

به عبارت دیگر SV به ما می‌گوید آیا حجم کار انجام شده با آنچه برنامه‌ریزی کرده بودیم، مطابقت دارد یا خیر. اگر عدد بدست آمده از فرمول مثبت باشد نشان دهنده آن است که از زمانبندی جلوتر هستیم (Ahead of Schedule) و اگر منفی باشد بیانگر آن است که از زمانبندی عقب هستیم (Behind Schedule) و اگر برابر صفر باشد به معنی آن است که فعالیت (پروژه) مطابق زمانبندی (On Schedule) است.

۷. عملکرد هزینه

شاخص عملکرد هزینه (CPI) بعیاربست برای اندازه گیری کارایی هزینه و از نسبت ارزش کار کسب شده (EV) به هزینه واقعی کار انجام شده (AC) حاصل می‌شود و فرمول آن برابر است با:

 CPI = EV / AC

عدد بدست آمده از این فرمول شامل سه حالت زیر است:

1- بزرگ‌تر از یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال خرج شده در پروژه، بیش از یک ریال کار انجام شده است.

2- برابر با یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال خرج شده در پروژه، یک ریال کار انجام شده است.

3- کوچک‌تر از یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال خرج شده در پروژه، کمتر از یک ریال کار انجام شده است.

۸. عملکرد زمانبندی

شاخص عملکرد زمانبندی معیاری است برای اندازه‌گیری کارایی زمانبندی پروژه و از نسبت ارزش کار کسب شده (EN) به ارزش کار برنامه‌ریزی شده (PV) به دست می‌آید:

SPI = EV / PV

عدد بدست آمده از این فرمول نیز همانند CPI شامل سه حالت است:

1- بزرگ‌تر از یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال ارزش کسب شده در پروژه، بیش از یک ریال از کار برنامه‌ریزی شده، انجام گردیده است.

2- برابر با یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال ارزش کسب شده در پروژه، یک ریال از کار برنامه‌ریزی شده انجام شده است.

3- کوچک‌تر از یک: به معنی آن است که به ازای یک ریال ارزش کسب شده در پروژه، کمتر از یک ریال از کار برنامه‌ریزی شده، انجام شده است.

۹. انحراف بودجه برنامه‌ریزی شده

انحراف از بودجه برنامه‌ریزی شده (هزینه)، تفاوت در هزینه‌های برنامه‌ریزی شده با مصرف واقعی است. این شاخص معمولاً پس از تکمیل پروژه محاسبه می‌شود.

واحد: Percentage

جهت: Minimize

۱۰. درصد پروژه‌های به موقع

این شاخص درصد پروژه‌هایی در قالب زمان‌بندی برنامه‌ریزی و بودجه است. (هزینه‌ها بر اساس مبنای خود اجرا می‌شوند.)

فرمول: [تعداد پروژه‌های فعال به موقع شروع شده و بودجه برنامه‌ریزی شده] درصد [تعداد کل پروژه‌های فعال]

واحد: Percentage

جهت: Maximize

۱۱. میانگین تعداد مایلستون‌ها در هر پروژه

برای تمرکز در مدیریت پروژه، بهتر است پروژه دارای تعداد Milestone ها متعادل باشد.

فرمول: [تعداد کل مایلستون‌ها] تقسیم بر [تعداد پروژه‌ها]

خوب: 5 تا

میانگین: بین 15 تا 25 تا

ضعیف: 25 به بالا

واحد: Number

۱۲. میانگین زمان بین تعریف و شروع پروژه

میانگین زمان (به عنوان مثال در روز) بین تعریف و شروع پروژه‌ها.

واحد: Time/Days

۱۳. % پروژه‌ها انتظارات متقاضیان را برآورده می‌کند

فرمول: [تعداد پروژه‌هایی که انتظارات ذینفعان را برآورده می‌کنند] درصد [تعداد کل پروژه‌ها]

واحد: Percentage

جهت: Maximize

۱۴. میانگین زمان بین تعریف و تکمیل پروژه‌ها

زمان (در روز) بین تعریف و تکمیل پروژه‌ها.

واحد: Time/Days

۱۵. یانگین زمان برای تصویب پروژه‌ها

میانگین زمان (مثلاً در روز) برای تصویب پروژه‌ها.

واحد: Time/Days

۱۶. % پروژه‌های “متوقف شده/ کشته شده”

تعداد پروژه‌هایی است که به عنوان یک درصد از کل پروژه‌های فعال برای یک دوره مشخص که پس از آغاز پروژه، کشته می‌شوند / متوقف می‌شوند.

واحد: Percentage

جهت: Minimize

۱۷. میانگین پروژه‌های اختصاص داده شده به هر مدیر پروژه

تعداد میانگین پروژه‌های اختصاص داده شده در هر مدیر پروژه.

واحد: Number

۱۸. انحراف جدول زمانی برنامه‌ریزی شده برای پروژه / برنامه

این شاخص تفاوت در زمان برنامه‌ریزی شده با برنامه واقعی است. انحراف زیاد ممکن است هزینه‌های بالاتری را به همراه داشته باشد و ROI را کمتر کند.
واحد: Percentage

جهت: Minimize

۱۹. تعداد میانگین افراد که به هر پروژه / برنامه اختصاص داده شده است

میانگین تعداد افراد اختصاص داده شده به هر پروژه / برنامه.

فرمول: [تعداد کل افراد اختصاص داده شده] تقسیم بر [تعداد پروژه‌ها / برنامه‌ها]

واحد: Number