زنجیره تامین (SCM) چگونه کار می‌کند؟

برنامه ریزی اجرایی زنجیره تامین

موضوع زنجیره تامین بیش از سه دهه است که مطرح شده است. بر اساس نمودارها و آمارهای موجود، سازمان ها و کشورهایی که از این علم بهره برده اند، پیشرفت های زیادی در زمینه های اقتصادی داشته اند. همینطور سود بالا و صرفه جویی بیشتری کرده اند. استفاده از این علم از نظر مالی سودآور است. در این مقاله به نکات زنجیره تامین و اجزای آن و مبانی مدیریت زنجیره تامین می پردازیم.

پیدایش زنجیره تامین

تحولات اقتصادی، الزامات بازار، تغییر شرایط محیطی، توسعه و پیشرفت فناوری‌ها، تغییر انتظارات مردم به عنوان مشتریان نهایی (مصرف‌کنندگان)، تعداد و تنوع سازمان‌های خدمت‌رسان به مردم و بسیاری عوامل دیگر، زمینه ساز ایجاد یک سیستم معاملاتی مبتنی بر برنامه ریزی زنجیره تامین ارائه شده است. اگر در گذشته افزایش رقابت‌پذیری تنها با بهبود فرآیندهای داخلی یا افزایش انعطاف‌پذیری در خطوط تولید امکان‌پذیر بود، امروزه برای همگان قابل لمس است که ماندن در داخل آن منافعی را به همراه نخواهد داشت. بلکه شرایط و تجهیزات حضور موفق در بازار امروز، سازمان ها را مجاب کرده است که از یک سو مشتریان و از سوی دیگر تولید کنندگان را به عنوان شریک و همراه در نظر بگیرند.

با توجه به مزایای فراوانی که در استفاده از نکات زنجیره تامین حاصل شده است، امروزه این فلسفه در بین سازمان ها و کشورهای مختلف مقبولیت خاصی پیدا کرده و هر روز بر شور و شوق خود می افزاید. علاوه بر این، طی سه دهه اخیر رویکرد دانشگاهی مدیریت زنجیره تامین بسیار مثبت بوده و مقالات و کتاب های زیادی در این زمینه نوشته شده است. در ایران نیز توجه به موضوع «نکات زنجیره تامین» در پانزده سال اخیر به ویژه در دانشگاه ها رشد فزاینده و وصف ناپذیری داشته است. بی شک می توان اذعان داشت که در سال های اخیر یکی از موضوعات داغ دانشجویان کارشناسی ارشد رشته های مهندسی صنایع و مدیریت برای تعریف پایان نامه این موضوع بوده است. استقبال جامعه علمی از این موضوع به حدی است که اکنون شاهد راه اندازی رشته «مهندسی لجستیک و زنجیره تامین» در مقطع کارشناسی ارشد در دانشکده های مهندسی صنایع هستیم.

زنجیره چیست؟

صنایع پیشرو کشور در دهه اخیر توجه زیادی به مدیریت زنجیره تامین و آماده سازی زنجیره تامین برای آینده و به کارگیری رویکرد نکات زنجیره تامین در مجموعه خود داشته اند. برخی در تعریف زنجیره تامین تنها به رابطه فروشنده و خریدار در سطح عملیات خرید ردیف اول سازمان ها اشاره می کنند. با این حال برخی دیگر، تمام سطوح تأمین‌کننده را در نکات زنجیره تامین و شبکه تأمین را کاملاً با تولیدکنندگان در نظر می‌گیرند. اما تعریف جامع تری بر اساس زنجیره ارزش مایکل پورتر وجود دارد.

نکات زنجیره تامین شامل تمام فعالیت های لازم برای ارائه محصولات یا خدمات به مشتری نهایی است. بر این اساس، کلیه فعالیت های مربوط به جریان مواد و کالا و تبدیل آنها در این مرحله است. همچنین از مرحله تهیه مواد اولیه تا تحویل کالای نهایی به مصرف کننده نهایی (مشتریان) مرتبط نیز در این حوزه می باشد. بنابراین، تامین کنندگان مواد و قطعات، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان، عمده فروشان و خرده فروشان و حتی مصرف کننده نهایی عناصر هر زنجیره تامین هستند. استراتژی برنامه ریزی و مهارت اجرایی نکات زنجیره تامین کلید موفقیت در عین همسویی با کاربر نهایی است. نکات زنجیره تامین را می توان به عنوان یک فرآیند یکپارچه تعریف کرد. که در آن بازیگران مختلف (شامل تامین کنندگان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان و خرده فروشان) برای موارد زیر با یکدیگر همکاری می کنند:

• تهیه مواد اولیه
• تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی
• تحویل محصولات نهایی به خرده فروشان

چرخه تامین چگونه است؟

نکات زنجیره تامین یک نهاد پویا است که اطلاعات، محصول و جریان های مالی را در خود جای می دهد. اصطلاح زنجیره تامین به جریانی از مواد، محصولات، اطلاعات و پول اطلاق می شود. از مشتریان به خرده فروشان، سپس به توزیع کنندگان (عمده فروشان)، سپس به تولید کننده محصول نهایی و در نهایت به تامین کنندگان و بالعکس جریان می یابد. همچنین در یک زنجیره تامین، در هر مرحله بیش از یک موجودیت وجود دارد. بنابراین استفاده از عبارت شبکه تامین مناسب تر است.

اجزا و نکات زنجیره تامین

یک زنجیره تامین معمولا از اجزای زیر تشکیل شده است: مشتریان نهایی محصولات، خرده فروشان محصولات و خدمات، توزیع کنندگان / عمده فروشان محصولات، تولید کنندگان محصول نهایی، تامین کنندگان. البته وجود تمام اجزای ذکر شده در بالا ضروری نیست و بسته به زنجیره تامین می تواند متفاوت باشد. یک زنجیره تامین در ساده ترین شکل خود از سه بخش تامین کنندگان، شرکت ها (تولیدکنندگان) و مشتریان تشکیل شده است. در واقع، این گروه پایه ای از اعضا هستند که یک زنجیره تامین ساده را تشکیل می دهند. اما در زنجیره تامین گسترده، سه نوع عضو دیگر وجود دارد که در کنار سه عضو اصلی در نظر گرفته می شود. توزیع کنندگان، فروشندگان و همچنین تسهیل کنندگان را می توان اعضای مکمل زنجیره تامین در نظر گرفت. برخی از مقامات مدیریت زنجیره تامین و سایر اعضای زنجیره تامین، مانند تامین کنندگان، سازندگان، مشتریان، انبارداران، عمده فروشان، خرده فروشان و شرکت های لجستیک را نیز فهرست می کنند.

تامین کنندگان

تامین کنندگان می توانند نقطه شروع یک زنجیره تامین باشند. سازمان ها یا شرکت هایی که مواد اولیه و نیازهای تولیدکنندگان را برای تولید یک محصول (خدمت) خاص تامین می کنند. سازمان هایی که معادن استخراج می کنند، چوب برش می دهند را از این زنجیره می توان در نظر گرفت. همچنین سازمان های کشاورزی و دامپروری را می توان نمونه هایی از تامین کنندگان زنجیره ای در نظر گرفت. شایان ذکر است که تامین کنندگان یک زنجیره ممکن است خود تولید کننده در زنجیره های دیگر باشند. در حالی که تامین کنندگان یک زنجیره تامین چند لایه ممکن است اغلب دو لایه باشند (شامل سه قسمت تامین کننده).

تولیدکنندگان و توزیع کنندگان

تولیدکنندگان سازمان هایی هستند که یک محصول (خدمت) را تولید می کنند. تولیدکنندگان همچنین ممکن است محصولات ناملموسی مانند آلات موسیقی، سرگرمی، نرم افزار یا طرح ایجاد کنند. علاوه بر این، محصولات ممکن است شامل خدماتی مانند: نظافت دفتر، عملیات امدادی، آموزش و موارد مشابه باشند.

توزیع کنندگان یا عمده فروشان اغلب شرکت هایی هستند که محصولات را به صورت عمده از تولید کننده دریافت می کنند و محصولات مورد نیاز مشتریان را تحویل  خرده فروشان می دهند. توزیع کنندگان مسئول فعالیت هایی مانند مدیریت موجودی، انبارداری و حمل و نقل محصول هستند. توزیع کنندگان با حفظ موجودی و جلوگیری از انتقال آن به تولیدکنندگان، نوسانات تقاضا را کنترل می کنند.

فروشندگان

فروشندگان، سازمان ها یا شرکت هایی هستند که محصولات را در زنجیره تامین ذخیره کرده و به مشتری می فروشند. فروشندگان به دو دسته عمده فروشان و خرده فروشان تقسیم می شوند. عمده فروشان معمولاً سازمانی هستند که محصولات دریافتی از تولیدکنندگان را برای فروش به مشتریان در اختیار دارند. در برخی از زنجیره های تامین، عمده فروشان، ممکن است مانند توزیع کنندگان زنجیره ای باشند. یا ممکن است مستقل از یکدیگر باشند. خرده فروشان محصول را نگهداری می کنند و در مقادیر کم به عموم می فروشند. هر خرده‌فروشی معمولاً با ارائه ترکیبی از قیمت، تنوع محصول، خدمات و امکانات، تبلیغ می‌کند و سعی می‌کند مشتریان بیشتری را جذب کند.

مشتریان

مشتری یا مصرف کننده هر شخص یا سازمانی است که از یک محصول استفاده می کند. یک مشتری سازمانی ممکن است محصولی را خریداری کند تا با محصول دیگری ترکیب شود و محصول جدیدی تولید کند. مشتری همچنین ممکن است مصرف کننده نهایی محصول باشد که برای استفاده خود خریداری کرده است.

در عصر حاضر با افزایش تقاضای مشتری و تلاش صنایع برای ارائه محصولات مطابق با نیاز مشتری، مشتری مداری به جایگاه جدیدی رسیده است. زنجیره های تامین به سمت زنجیره تامین مشتری محور که ارتباط بین تامین کنندگان و توزیع کنندگان است، حرکت کرده اند.

تسهیل‏‌کنندگان

تسهیل کننده ها بخشی از نکات زنجیره تامین هستند که نقش آسان کننده و رابط بین بخش های اصلی زنجیره یعنی تامین کنندگان، تولید کنندگان، توزیع کنندگان، فروشندگان و مشتریان را ایفا می کنند. بانک ها، شرکت های لجستیکی شخص ثالث، شرکت های لجستیکی شخص چهارم و مانند آن را می توان تسهیل کننده در زنجیره تامین دانست.

مدیریت زنجیره تامین چیست؟

اصطلاح نکات زنجیره تامین اولین بار در سال 1982 توسط دو مشاور الیور و وبر ابداع شد. از نظر آنها فقط مدیریت ارشد می تواند اطمینان حاصل کند که، تضاد وظایف و اهداف در طول زنجیره تامین متعادل و متوازن است؛ اینکه یک استراتژی برای سیستم های یکپارچه باید ایجاد و اجرا شود تا سطح آسیب پذیری را برطرف کند، یا کاهش دهد.

در یک زنجیره تامین، با توجه به حضور شرکت ها و سازمان های متعدد و عمدتا مستقل و لزوم هماهنگی فعالیت های زنجیره در جهت دستیابی به اهداف مشترک آشکار می شود. همچنین استفاده از روش های مدیریتی با رویکرد افزایش یکپارچگی در تولیدات ظاهر می شود. مدیریت زنجیره تامین فرآیندی است که ادغام تمام فعالیت های زنجیره تامین و جریان های مواد اولیه، اطلاعات و مالی را از طریق بهبود روابط زنجیره ای برای دستیابی به مزیت رقابتی کارآمد هدف قرار می دهد. مدیریت موثر زنجیره تامین، علاوه بر ایجاد مزیت برای سازمان ها، رضایت مشتری را نیز به دنبال خواهد داشت. زیرا محصولات و خدمات مورد نظر مشتری را در زمان و مکان مناسب با کیفیت بالا و هزینه کم ارائه می کند. کسب‌وکارهای تولیدی اکنون به دنبال طراحی زنجیره‌های تامین دقیق‌تر و متنوع‌تر هستند که در آن دیجیتالی‌سازی، تولید کم‌هزینه و تعادل برون‌سپاری قاره‌ای کلید ایجاد آن و تضمین بهبود پایدار است.

در اینجا چند تعریف معتبر آورده شده است:

در زنجیره تامین برنامه ریزی، طراحی، اجرا و کنترل فرآیند به صورت کارآمد و با حداقل هزینه اجرا می شود. انباشت مواد اولیه، موجودی در فرآیند، کالاهای نهایی و محصولات قابل استفاده مجدد و غیرقابل استفاده نیز مشخص می شوند. همچنین اطلاعات مرتبط و مالی از ابتدا تا پایان مصرف برای برآوردن خواسته های مشتریان است.

مدیریت نکات زنجیره تامین شامل یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره تامین و همچنین جریان های اطلاعاتی زنجیره تامین و بهبود روابط زنجیره ای به منظور دستیابی به مزیت رقابتی قابل اعتماد و پایدارتر هستند. بنابراین، برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین فرآیند یکپارچه سازی فعالیت های زنجیره تامین است. اطلاعات از طریق بهبود و هماهنگی فعالیت ها در زنجیره تامین برای تولید و عرضه محصول اجرا می شود.

همانطور که گفته شد، زنجیره تامین شبکه ای است که شامل تامین کنندگان، کارخانه ها، انبارها، مراکز توزیع و خرده فروشانی است که، مواد اولیه را تامین، تولید، توزیع و در نهایت به مشتری تحویل می دهند. یک سیستم برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین، تعامل بین اجزای این سیستم را مدیریت می کند. فرآیند برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین یک رویکرد ترکیبی مبتنی بر فرآیند برای تهیه، تولید و تحویل کالا و خدمات به مشتریان است.

برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین قلمرو وسیعی است که تامین کنندگان کوچک، تامین کنندگان بزرگ، عملیات داخلی، مشتریان تجاری، مشتریان کوچک و مصرف کنندگان نهایی را در بر می گیرد. زنجیره تامین از چندین بخش اساسی تشکیل شده است که، مهمترین آنها عبارتند از: برنامه ریزی استراتژیک در زنجیره تامین، پیش بینی و برآورد، تهیه و تامین مواد اولیه، نگهداری و ذخیره سازی، توزیع و حمل و نقل، بسته بندی، جابجایی مواد، لجستیک معکوس، مکان‌یابی تسهیلات، برون سپاری برون مرزی، تدارکات حوادث غیرمترقبه، هماهنگی و یکپارچگی در زنجیره تامین، فناوری اطلاعات و ارتباطات در زنجیره تامین را شامل می شود.

سیستم مدیریت زنجیره

سیستم برنامه ریزی و مهارت اجرایی نکات زنجیره تامین را می توان چراغی دانست که اعضای زنجیره مانند چراغ های قرمز، زرد و سبز هستند. اگر بخواهیم وضعیت ترافیک را بهینه کنیم: بهینه سازی یک چراغ (مثلا چراغ سبز) نه تنها نمی تواند منجر به بهینه سازی ترافیک شود، بلکه ممکن است باعث سردرگمی بیشتر شود. به طور مشابه در زنجیره تامین، اگر تک تک اعضا به طور مستقل موقعیت خود را بهینه کنند، نه تنها ممکن است وضعیت کلی زنجیره را بهینه نکنند، بلکه ممکن است چالش‌های جدی در عملکرد زنجیره وجود داشته باشد. عملکردها زنجیره ای هستند، و به طور ناخودآگاه از اختلال در عملکرد رنج می برند.

جنبه هایی از نکات زنجیره تامین که در یکپارچگی  باید در نظر گرفته شوند، عبارتند از: پیش‌بینی، طراحی هماهنگ محصول (خدمت)، پیکربندی شبکه لجستیک، تدارکات، مدیریت موجودی‌ها، مدیریت مالی، استراتژی‌های توزیع، خدمتدهی به مشتریان (مردم)، تکنولوژی اطلاعات را در بر می گیرد.

سیر تکاملی مدیریت تامین

در بازارهای در حال حرکت و تولید انبوه، عصر صنعتی مرسوم بود که سازمان‌های موفق سعی می‌کردند تا حد امکان بخش‌های زیادی از زنجیره تامین خود را تصاحب کنند. هدف ادغام عمودی دستیابی به حداکثر کارایی از طریق استفاده از صرفه جویی در حجم بود. در نیمه اول قرن بیستم، شرکت فورد موتور همه چیز مورد نیاز برای تامین انرژی کارخانه های خودروسازی خود را در اختیار داشت. این شرکت دارای معادن آهن برای استخراج سنگ آهن، کارخانه های فولاد برای تبدیل سنگ آهن به محصولات فولادی، کارخانه های قطعات خودرو و کارخانه های مونتاژ بود که محصول نهایی را به بازار عرضه می کرد. علاوه بر این، آنها مالک و مدیریت مزارعی برای تولید الیاف و پارچه های کتانی برای استفاده در اثاث یا لوازم داخلی خودرو و همچنین جنگل هایی برای تولید الوار و تبدیل آن به قطعات چوبی خودروها بودند.

کارخانه معروف فورد که از یک طرف سنگ آهن وارد می شد و از طرف دیگر ماشین ها خارج می شد، آخرین یادگار روش ادغام عمودی شد. در دهه 1920، این واقعیت که فورد می توانست سنگ آهن را از معادن استخراج کند و 81 ساعت بعد خودرو بسازد، که مایه افتخار فورد بود. این یک سرمایه گذاری تجاری سودآور در یک اقتصاد قابل پیش بینی و متنوع در اوایل قرن بیستم بود. فورد، مانند سایر شرکت های آن زمان، به طور مداوم حجم زیادی از همان محصول را تولید می کرد. با رشد بازارها و محتاط تر شدن مشتریان در مورد محصولات مورد نظر، این مدل شروع به از بین رفتن کرد. امروزه این نگرش کاملا منسوخ شده و قادر به پاسخگویی سریع به درخواست های مشتریان نیست. به عنوان مثال، در دهه 1920، سهم بازار فورد بیش از 50 درصد بود، اما در دهه 1940 به 20 درصد کاهش یافت.

تاریخچه برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین

در دهه های 1960 و 1970، سازمان ها به دنبال افزایش رقابت پذیری خود از طریق استانداردسازی و بهبود فرآیندهای داخلی خود برای تولید محصولات با کیفیت بهتر و کم هزینه بودند. تفکر غالب در آن زمان این بود که مهندسی و طراحی قوی و همچنین عملیات تولید منسجم و هماهنگ، پیش نیازی برای دستیابی به تقاضاهای بازار و در نتیجه کسب سهم بیشتر از بازار است. به همین دلیل سازمان ها تمام تلاش خود را بر افزایش کارایی متمرکز کردند. در دهه 1980، با افزایش تنوع در الگوهای مورد انتظار مشتری، سازمان ها به طور فزاینده ای به رفع نیازهای مشتری علاقه مند شدند.

در دهه 1990، همراه با بهبود فرآیندهای تولید و استفاده از مدل‌های مهندسی مجدد، مدیران بسیاری از صنایع دریافتند که، بهبود فرآیندهای داخلی و انعطاف‌پذیری در توانایی‌های شرکت به تنهایی برای ماندن در بازار کافی نیست. در عوض، تامین کنندگان قطعات و مواد اولیه باید موادی را با بالاترین کیفیت و کمترین هزینه تولید کنند، و توزیع کنندگان محصولات باید ارتباط نزدیکی با سازنده داشته باشند. با چنین نگرشی، رویکردها و برنامه ریزی و مهارت اجرایی زنجیره تامین وارد عمل شد.

نکات زنجیره تامین در عصر جدید

امروزه پدیده هایی مانند جهانی شدن، بازارهای بسیار رقابتی و سریع تر را در تغییرات تکنولوژیکی منجر می شوند. نکات زنجیره تامین باعث می شود که در آن شرکت های مختلف که هر یک بر فعالیت های تخصصی خود متمرکز هستند، با یکدیگر همکاری کنند. تمرکز شرکت های معدنی بر معدن، شرکت های صنعت چوب بر تولید چوب و شرکت های تولیدی بر انواع فعالیت های تولیدی از تولید قطعات تا مونتاژ نهایی تمرکز دارند. به این ترتیب، افراد در شرکت های مختلف می توانند به سرعت نسبت به تغییر واکنش نشان دهند و مهارت های جدید مورد نیاز برای رقابت در کسب و کار خود را بیاموزند.

شرکت ها قبلا انبارها و ناوگان حمل و نقل خود را بطور شخصی مدیریت می کردند، اما امروزه باید در نظر بگیرند که آیا این فعالیت ها واقعاً بخشی از مزیت رقابتی آنها است یا خیر. اگر منفی باشد، برون سپاری این عملیات به شرکت هایی که تجارت اصلی آنها لجستیک است مقرون به صرفه تر خواهد بود. شرکت ها برای دستیابی به راندمان عملیاتی بالا و به روز ماندن با تغییرات دائمی فناوری باید بر مزیت رقابتی خود تمرکز کنند و این تمرکز تنها راه در رقابت ماندن است.

امروزه سازمان ها به جای ادغام عمودی، یکپارچه سازی مجازی را تجربه می کنند. آنها به دنبال شرکت هایی برای همکاری با آنها، برای انجام فعالیت های مورد نیاز زنجیره تامین خود هستند. یکی از مهمترین تصمیمات هر شرکتی، چگونگی تعریف مزیت های رقابتی شرکت و موقعیتی است که برای خود در زنجیره تامین ایجاد می کند.

اهداف در نکات زنجیره تامین

هدف هر زنجیره تامین افزایش ارزش تولید شده است. مفهوم ارزش تولید در زنجیره تامین، تفاوت بین ارزش محصول نهایی تولید شده توسط این زنجیره برای مشتری و میزان تلاش و فعالیت انجام شده در زنجیره به منظور ایجاد این ارزش برای مشتری است. از دیدگاه مالی و تجاری، مفهوم ارزش تولید در زنجیره تامین همان سودآوری این زنجیره است. می توان آن را تفاوت بین میزان درآمد حاصل از فروش محصولات نهایی به مشتریان و هزینه تمام شده در نظر گرفت.

تولید محصولات در زنجیره

سود حاصل از یک زنجیره تامین نشان دهنده مقدار کل سودی است که باید بین اجزای مختلف نکات زنجیره تامین تقسیم شود. هرچه یک زنجیره تامین سودآورتر باشد، می تواند موفق تر باشد.

یکی از نکات مهم در مفهوم زنجیره تامین این است که سودآوری هر زنجیره تامین را باید در قالب کل زنجیره سنجید، نه به صورت سودآوری. هر یک از اجزای این زنجیره به صورت جداگانه و مستقل باید مورد سنجش قرار گیرند. زیرا سودآوری هر یک زنجیره به عنوان مستقل لزوماً نشان دهنده سودآوری کل زنجیره نیست. برای به دست آوردن سودآوری کل زنجیره، باید منابع درآمد و هزینه کل را دانست. برای هر زنجیره تامین تنها یک منبع درآمد وجود دارد و آن مشتریان زنجیره هستند. اما همانطور که گفته شد در یک زنجیره تامین جریان های مختلفی از اطلاعات و مواد مالی و محصولات وجود دارد که منابع هزینه های هر زنجیره تامین هستند.

بنابراین مدیریت صحیح این جریان ها در کاهش هزینه های زنجیره تامین رمز موفقیت هر زنجیره خواهد بود که برای مدیریت صحیح آنها می توان از نرم افزار زنجیره تامین استفاده کرد. البته در عصر حاضر زنجیره های تامین علاوه بر دستیابی به منافع اقتصادی، اهداف دیگری را نیز دنبال می کنند که از آن به عنوان نکات زنجیره تامین پایدار یاد می شود. نوع دیگری به نام زنجیره تامین بحران وجود دارد که در مقاله مدیریت بحران و جایگاه مهم زنجیره تامین بحران به تشریح آن پرداختیم.

محرک های مدیریت زنجیره تامین چیست؟

اگر در اواسط دهه 1990 از شرکت قدرتمندی مانند فورد پرسیده می شد که آیا مایل است با برخی از رقبا و تامین کنندگان خود همکاری کند، قطعاً پاسخ منفی بود. اما اکنون می بینیم که حتی بزرگترین شرکت ها نیز به طور یکپارچه با آنها کار می کنند. سایر اعضای زنجیره نیاز به یکپارچگی زنجیره ای دارند که در اواخر دهه 1990 آنها متوجه شدند.

برخی از عواملی که تکامل نکات زنجیره تامین را تسریع کردند، می توان به شرح زیر فهرست کرد:

• گسترش استفاده از اینترنت و تغییرات شگرف در فناوری اطلاعات
• تقاضای بیشتر مشتری و نیاز به مشتری مداری به منظور ماندن در بازار رقابتی
• اهمیت یافتن و درج نظرات مشتریان و آرمان ها و نیازهای آنها در طراحی و تولید محصول
• جهانی شدن و نقش لجستیک برای شرکت های بین المللی و چند ملیتی
• تغییر فرآیندهای درون سازمانی سازمان ها برای ماندن در صحنه رقابت جهانی
• تاکید بر کاهش هزینه ها و عدم امکان کاهش بیشتر هزینه ها در بخش تولید
• یکپارچگی صنایع از نظر ترس از دست دادن در بازار پر رقابت امروزی
• اهمیت تسهیل خدمات و اولویت دادن به زمان های انعطاف پذیری نسبت به ویژگی های محصول
• کوتاه شدن چرخه عمر محصولات و نیاز به کاهش زمان توقف
• نیاز به افزایش انعطاف پذیری سازمان ها برای بقا
• اهمیت نقش تامین کنندگان در افزایش توانایی سازمان ها در رفع نیازهای مشتریان
• سیستم سازی و استانداردسازی صنعت حمل و نقل در اکثر کشورها

علاوه بر همه این محرک‌ها، می‌توان اذعان داشت که در غیاب فناوری اطلاعات و اینترنت، با وجود ضرورت، امکان یکپارچه‌سازی زنجیره‌ تامین وجود نداشت.

مزایای استفاده از مدیریت زنجیره تامین

از میان مزایای فراوانی که در کتب و مقالات مختلف برای بکارگیری رویکرد مدیریت زنجیره تامین ذکر شده است، مهمترین آنها را می توان به شرح زیر نام برد:

• دستیابی به رضایت مشتری نهایی و مشتری مداری
• زمان آماده سازی را کاهش دهید
• بهبود سیستم های اطلاعاتی و به اشتراک گذاری آنها
• بهبود در طراحی محصول
• بهبود عملکرد در تکمیل سفارشات و تحویل کالا
• افزایش بهره وری
• افزایش انعطاف پذیری تولید
• زمان چرخه نقدی را به پول نقد کاهش دهید
• کاهش موجودی ها
• زمان عرضه موجودی را کاهش دهید
• افزایش گردش دارایی ها
• بهبود ارتباطات بین شرکت ها و ایجاد اهداف مشترک
• افزایش رقابت پذیری اجزای زنجیره تامین
• چابکی بیشتر
• سود بیشتر
• امکان مشاهده و پیگیری رویدادها
• کاهش هزینه ها
• افزایش سطح خدمات به مشتریان. با افزایش دفعات تحویل به موقع کالا و کاهش هزینه های مرتبط با حفظ سطوح بالای موجودی
• ایجاد مزیت رقابتی
• تعامل نزدیک تر با تامین کنندگان
• فرصت هایی برای خرید مقادیر زیاد با هزینه کمتر ایجاد کنید
• یک مرجع پاسخگو ایجاد کنید
• قابلیت اجرای دقیق سیستم ها به صورت ترکیبی
• مشخصات یک زنجیره تامین مدیریت شده

در یک زنجیره تامین مدیریت شده یا سازمان یافته، موارد زیر باید رعایت شود:

• داشتن چشم انداز بلند مدت و توسعه روابط.
• اشتراک گذاری اطلاعات وجود دارد.
• بین برنامه ریزی و سایر بخش های زنجیره ارتباط برقرار کنید.
• کاهش تامین کنندگان و توزیع کنندگان و بهبود تعاملات در برنامه. اگر تعداد زیادی از سازمان ها و کسب و کارهای کوچک و متوسط (SMEs) درگیر هستند، باید به صورت خوشه ای فعالیت کنند.
• اشتراک خطرات و پاداش ها بین اعضای زنجیره تامین وجود دارد.
• بر کاهش زمان سفارش تا تحویل، و زمان جریان اطلاعات در زنجیره تامین تاکید شده است.

مدیریت زنجیره تامین مدیریت جریان کالا و خدمات است

مدیریت زنجیره تامین مدیریت جریان کالا و خدمات است و شامل تمام فرآیندهایی می‌شود که مواد خام را به محصولات نهایی تبدیل می‌کند. این فرآیند شامل ساده‌سازی فعالیت‌های جانبی یک کسب‌وکار برای به حداکثر رساندن ارزش مشتری و کسب مزیت رقابتی در بازار است.

SCM تلاش می‌کند تا زنجیره‌های تأمین را توسعه و پیاده‌سازی کند که تا حد امکان کارآمد و اقتصادی باشند. زنجیره‌های تامین همه چیز را از تولید و توسعه محصول تا سیستم‌های اطلاعاتی مورد نیاز برای هدایت این فرآیندها تحت پوشش قرار می‌دهد.

مدیریت زنجیره تامین چگونه کار می‌کند؟

به طور معمول، SCM تلاش می‌کند تا تولید، بارگیری و توزیع یک محصول را به صورت متمرکز کنترل یا مدیریت کند. با مدیریت زنجیره تامین شرکت‌ها قادر به کاهش هزینه‌های اضافی برای تحویل محصولات به مصرف‌کننده هستند. این کار با حفظ کنترل شدیدتر موجودی داخلی، تولید داخلی، توزیع، فروش و موجودی فروشندگان شرکت انجام می‌شود.

SCM از این ایده پیروی می‌کند که تقریباً هر محصولی که وارد بازار می‌شود، نتیجه تلاش‌های سازمان‌های مختلفی است که زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند. اگرچه زنجیره‌های تامین برای قرن‌ها وجود داشته‌ است، اما اغلب شرکت‌ها به تازگی به آن‌ به عنوان یک ارزش افزوده به عملیات خود توجه کرده‌اند.

در SCM، مدیر زنجیره تامین تمام جنبه‌های زنجیره تامین را که شامل پنج بخش است هماهنگ می‌کند:

• برنامه یا استراتژی
• منبع (مواد خام یا خدمات)
• ساخت (متمرکز بر بهره‌وری و کارآیی)
• تحویل و تدارکات
• سیستم بازگشت (برای محصولات معیوب یا ناخواسته)

زنجیره تامین شبکه متصل از افراد، سازمان‌ها، منابع، فعالیت‌ها و تکنولوژی‌های موجود در ساخت و فروش محصول یا خدمات است. زنجیره تامین با تحویل مواد خام از یک تامین‌کننده به تولیدکننده آغاز می‌شود و با تحویل محصول یا خدمات تکمیل‌شده به مصرف‌کننده نهایی پایان می‌یابد.

اهمیت مدیریت زنجیره تامین

واضح است که مدیریت زنجیره تامین یک بخش جدایی‌ناپذیر از اغلب کسب و کارها است و برای موفقیت شرکت و رضایت مشتری ضروری است.

افزایش خدمات مشتری

• مشتریان انتظار دارند که کالای مناسب به آنها تحویل داده شود.
• مشتریان انتظار دارند محصولات در مکان مناسب در دسترس باشند. (به عنوان مثال، اگر یک فروشگاه تعمیرات اتومبیل قطعات لازم را در انبار نداشته باشد و نتواند ماشین شما را در زمان تعیین شده تعمیر کند، رضایت مشتری کاهش می‌یابد).
• زمان تحویل درست: مشتری‌ها انتظار دارند محصولات به موقع تحویل داده شوند (یعنی اگر تحویل پیتزا دو ساعت تأخیر داشته باشد رضایت مشتری کاهش می‌یابد).
• پشتیبانی صحیح پس از فروش: مشتریان انتظار دارند محصولات سریع سرویس شوند. (به عنوان مثال، هنگامی که آب گرمکن در زمستان خراب می‌شود و امکان تعمیر آن تا روزهای وجود نخواهد داشت)

کاهش هزینه‌های عملیاتی

• کاهش هزینه‌های خرید: خرده فروشان به زنجیره‌ی تامین وابسته هستند تا به سرعت محصولات گران‌قیمت خود را تحویل دهند و از نگه داشتن بیش از اندازه آنها در انبارهایشان خودداری کنند. به عنوان مثال، فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی می‌بایست خیلی سریع سفارش‌های تلویزیون پلاسمای ۶۰ اینچی خود را تحویل مشتری دهند و از نگه‌ داشتن بیش از اندازه‌ آنها جلوگیری کنند.
• کاهش هزینه‌های تولید: تولیدکنندگان به زنجیره تامین وابسته هستند تا مواد را به طور قابل‌اطمینان به کارخانه‌های مونتاژ تحویل دهند تا از کمبود آنها که باعث توقف تولید می‌شود، اجتناب کنند. به عنوان مثال، تاخیر غیرمنتظره ارسال قطعات که باعث تعطیلی کارخانه مونتاژ خودرو می‌شود می‌تواند ۲۰۰۰۰ دلار در هر دقیقه و میلیون‌ها دلار در روز به کارخانه ضرر برساند.
• کاهش هزینه کل زنجیره تامین: تولید کنندگان و خرده فروشان به مدیران زنجیره تامین وابسته هستند تا شبکه‌هایی را طراحی کنند که اهداف خدمات مشتری را با کمترین هزینه برآورده کند. زنجیره‌های تامین کارآمد یک شرکت را قادر می‌سازد تا در بازار رقابت بیشتری داشته باشد. به عنوان مثال، گروه زنجیره تامین کامپیوتر Dell توانست در فرآیندی، فقط بر اساس سفارش خاص مشتری محصول را تولید کند. در نتیجه این شرکت توانست از انبار کردن کامپیوترهایی که میلیون‌ها دلار ارزش داشتند، اجتناب کند و همچنین در آینده برای کامپیوترهایی که از لحا‌ظ فناوری منسوخ شده‌اند، هزینه نکند.

بهبود وضعیت مالی

• افزایش اهرم سود‌: شرکت‌ها به مدیران زنجیره تأمین ارزش می‌دهند، زیرا آنها به کنترل و کاهش هزینه‌های زنجیره تأمین کمک می‌کنند. این می‌تواند منجر به افزایش چشمگیر سود شرکت شود. به عنوان مثال، امریکایی‌ها سالانه 7/2 میلیارد بسته غلات مصرف می‌کنند، بنابراین کاهش هزینه‌های زنجیره تامین غلات ایالات متحده فقط یک سنت در هر جعبه غلات باعث 13 میلیون دلار صرفه‌جویی در این صنعت می‌شود.
• کاهش دارایی‌های ثابت: شرکت‌ها به مدیران زنجیره تأمین ارزش می‌دهند، زیرا استفاده از دارایی‌های ثابت بزرگ مانند کارخانه‌ها، انبارها و وسایل نقلیه حمل و نقل را در زنجیره تأمین کاهش می‌دهند. اگر متخصصان زنجیره تأمین بتوانند دوباره شبکه را طراحی کنند تا به درستی به مشتریان ایالات متحده خدمات ارائه دهد، در این صورت به جای ده واحد از شش واحد استفاده می‌کنند که باعث می‌شود این شرکت از ساخت چهار ساختمان بسیار گران قیمت اجتناب کند.
• افزایش جریان نقدی: شرکت‌ها به مدیران زنجیره تأمین ارزش می‌دهند، زیرا جریان محصولات را به مشتری تسریع می‌کنند. به عنوان مثال، اگر یک شرکت بتواند به جای 70 روز در 10 روز کالایی را تولید و به مشتری تحویل دهد، می‌تواند 60 روز زودتر مشتری را وارد چرخه خود کند.

نقش‌های اجتماعی SCM

اطمینان از بقای انسان

SCM به پایداری زندگی انسان کمک می‌کند: انسان‌ها به زنجیره‌های تامین وابسته هستند تا کالاهای ضروری مانند غذا و آب را در دسترس همه قرار دهند. هر گونه شکست این خطوط زندگی بشر را تهدید می‌کند. به عنوان مثال، در سال ۲۰۰۵، طوفان کاترینا ب‍اعث شد راه‌های رسیدن به آب و غذا در نیواورلیان و لس‌آنجلس مسدود شود و جمعیت زیادی از ساکنین این منطقه در خطر جدی بودند. در آخر هفته اول با عملیات نجات انجام صورت گرفته، 9/1 میلیون غذا و 7/6 میلیون لیتر آب تحویل داده شد.

SCM سلامت انسان را بهبود می‌بخشد: انسان‌ها به زنجیره‌های تامین برای تحویل دارو و خدمات درمانی وابسته هستند. در طی یک وضعیت اورژانسی پزشکی، عملکرد زنجیره تامین می‌تواند تفاوت بین مرگ و زندگی باشد. برای مثال، بالگردهای امداد پزشکی می‌توانند با انتقال سریع قربانیان حوادث به بیمارستان‌ها، جان بسیاری را نجات دهند. علاوه بر این، دارو و تجهیزات مورد نیاز برای درمان در بیمارستان در نتیجه اجرای عالی زنجیره تامین در دسترس خواهد بود.

SCM از انسان‌ها محافظت می‌کند: انسان‌ها به زنجیره تامین برای تحویل انرژی الکتریکی به خانه‌ها و کسب و کارها برای نور، گرما، یخچال و تهویه مطبوع وابسته هستند. شکست لجستیکی (قطع برق) می‌تواند به سرعت به تهدیدی برای زندگی بشر منجر شود. برای مثال، در طی یک طوفان عظیم در ساحل شرقی کانادا در ژانویه ۱۹۹۸، هشتاد هزار مایل از خطوط برق از بین رفت و  ۳،۲۰۰،۰۰۰ نفر از ساکنین مونترال و کبک برق نداشتند. به خاطر سرمای شدید، ۳۰ تن کشته شدند و ۲۵ درصد از تمام ساکنان کبک خانه را ترک کردند تا سرپناهی گرم پیدا کنند. علاوه بر این، هزینه‌های اقتصادی زیادی هم همراه داشت: ۳ میلیارد دلار خسارت در کسب و کار، ۱ میلیارد دلار خسارت خانگی و ۱ میلیارد دلار در هزینه‌های دولت.

افزایش بهبود کیفیت زندگی

چهارچوب توسعه اقتصادی: جوامع با زیرساخت زنجیره تامین توسعه‌یافته (سیستم بزرگراه بین ایالتی مدرن، شبکه وسیع راه‌آهن، بنادر و فرودگاه‌های مدرن متعدد) قادر به تبادل بسیاری از کالاها بین شرکت‌ها و مصرف کنندگان با سرعت بالا و هزینه پایین هستند؛ در نتیجه اقتصاد رشد می‌کند. در واقع، تنها چیزی که بسیاری از کشورهای فقیر به طور مشترک دارند، زیرساخت زنجیره تامین بسیار ضعیف است. به عنوان مثال، تخمین زده می‌شود که هزینه‌های زنجیره تامین ۲۰ درصد از هزینه یک محصول را در ایالات‌متحده تشکیل دهد، اما ۴۰ درصد از هزینه همین محصول در چین است. اگر خسارت حمل و نقل اضافه شود، این هزینه‌ها ۶۰ درصد از هزینه محصول را در چین تشکیل می‌دهد. هزینه بالای زنجیره تامین در چین مانعی بزرگ برای بهبود استاندارد زندگی شهروندان چینی است. در نتیجه، چین تلاش زیادی را برای توسعه زیرساخت خود آغاز کرده ‌است.

تامین شغل: متخصصان زنجیره تامین همگی شبکه‌های زنجیره‌ تامین در یک جامعه را طراحی و راه‌اندازی و حمل و نقل، انبارداری، مدیریت موجودی، بسته‌بندی و اطلاعات تدارکات را مدیریت می‌کنند. در نتیجه این امر، مشاغل زیادی در حوزه زنجیره تامین وجود دارد.

فرصتی برای کاهش آلودگی: فعالیت‌های زنجیره تأمین نیاز به بسته‌بندی و حمل و نقل محصول دارد. به عنوان محصول جانبی این فعالیت‌ها، برخی از آلاینده‌های ناخواسته محیطی مانند ضایعات مقوا و انتشار سوخت دی اکسید کربن تولید می‌شوند. به عنوان مثال، کاغذ و مقوا 34 درصد از زباله‌های دفن شده در ایالات متحده در سال 2005 را تشکیل می‌داد. فقط 50 درصد از 84 میلیون تن زباله کاغذ و مقوا بازیافت شد. همچنین، انتشار دی اکسید کربن ناشی از حمل و نقل 33٪ از کل CO₂ منتشر شده ایالات متحده در سال 2005 را تشکیل می‌دهد. به عنوان طراحان شبکه، متخصصان زنجیره تامین در موقعیت کلیدی برای توسعه روندها و روش‌های پایدارتر هستند.

فرصت کاهش مصرف انرژی: فعالیت‌های زنجیره تأمین شامل حمل و نقل انسان و کالا است. به عنوان مثال، در حال حاضر حمل و نقل 30٪ از مصرف انرژی در جهان و 95٪ از مصرف جهانی نفت را تشکیل می‌دهد. پس طراحان شبکه و متخصصان زنجیره تأمین نقش مهمی برای استفاده هر چه بیشتر از انرژی‌های پایدارتر در این زمینه را دارند.

دفاع از حقوق بشر: شهروندان یک کشور به لجستیک نظامی وابسته هستند تا از شیوه زندگی خود دفاع کنند. نیروهای نظامی به طور استراتژیک هواپیماها، کشتی‌ها، تانک، موشک‌ها و سلاح‌های دیگری را در مواضعی تعیین می‌کنند که بیشترین امنیت را برای سربازان و شهروندان ایجاد می‌کند. همچنین، عملکرد بهتر تدارکات زمینه ساز پیروزی نظامی هم می‌شود.

شرکت مشاوره رخ داده با داشتن تیمی مجرب در زمینه مدیریت استراتژیک و برنامه‌ریزی استراتژیک می‌تواند سازمان و شرکت شما را در مسیری درست برنامه‌ریزی، ارزیابی و نظارت کند. مشاوران از ابتدای کار با شما هستند، تا بتوانید بهترین تجربه مدیریتی و نظارتی را داشته باشید.

منبع: cscmp investopedia