رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی چیست؟

امروز ما قصد داریم تا در مورد تحلیل منابع استراتژیک سازمانی با استفاده از مدل VRIO صحبت کنیم. تحلیل منابع می‌تواند در یک سازمان نقش مهمی‌ را ایفا کند. رویکرد منبع محور هم یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین رویکرد‌ها در این زمینه به حساب می‌آید. تجزیه و تحلیلی سازمانی و تحلیل منابع جزو مهم‌ترین ارکان اصلی برنامه ریزی هستند. مدیریت استراتژیک هم به این مسئله نیاز زیادی دارد. در نتیجه، شما باید به آن توجه ویژه‌ای داشته باشید تا با هیچ مشکل خاصی مواجه نشوید.

رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی

قبل از هر چیزی ما باید رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی را مورد بررسی قرار دهیم. این رویکرد، به بررسی منابع داخلی سازمان نگاه ویژه‌ای می‌اندازد. چرا که تجزیه و تحلیل محیط‌های خارجی برای دریافت و کشف فرصت‌ها، به تنهایی نمی‌تواند برای شرکت مزیت ایجاد کند. چرا که مزیت و برتری رقابتی، به بررسی تهدید‌ها و سایر متغیر‌ها هم نیاز خواهد داشت. واحد‌های مربوط به مدیریت استراتژیک یک سازمان باید به محیط داخلی شرکت هم توجه داشته باشند. چرا که آنها باید بتوانند تا عوامل استراتژیک داخلی را نیز پیدا نمایند. در نتیجه، آنها همیشه باید رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی داشته باشند.

این مسئله به شدت پر اهمیت بوده و درون سازمان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در زمان‌هایی که نقاط ضعف و قدرت اهمیت زیادی داشته و می‌توانند تعیین کننده سوالات اساسی باشند، شما باید نسبت به تشخیص و توسعه منابع سازمانی بپردازید. از جمله این سوالات این است که آیا شرکت قادر خواهد بود تا از فرصت‌ها استفاده کند و به طور کامل از تهدید‌ها و ضرر‌های مالی هم دور شود؟ شاید پاسخ به این سوال ساده به نظر برسد. همه هم دوست دارند تا سازمانشان همیشه در بهترین حالت قرار بگیرد. ولی در شرایط خاص این مسئله با مشکل مواجه خواهد شد.

رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی

منابع سازمانی کدام‌اند و شامل چه مواردی می‌شوند؟

شاید شما هم از خود بپرسید که منابع سازمانی به صورت دقیق کدام‌اند و ما باید چه منابعی را برای تحلیل منابع مد نظر خود قرار دهیم؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که منابع سازمانی می‌توانند شامل موارد مختلفی باشند. دارایی، شایستگی، فرایند، مهارت، دانش کنترل شده و غیره همگی جزو منابع اصلی شرکت به حساب می‌آیند. در جهت این که رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیلی سازمانی را به خوبی در شرکت خود قرار دهید، باید بدانید که منابع می‌توانند تاثیرات زیادی را بر روی شرکت بگذارند. به عنوان مثال، اگر برای شرکت شما یک مزیت رقابتی را به همراه داشته باشند، آنها قدرت هستند.

همین منبع عاملی است که می‌تواند برای شرکت سود زیادی را به همراه داشته باشد. چرا که باعث می‌شود تا شرکت خیلی بهتر و قوی‌تر از سایر عوامل عمل کند. گاهی اوقات منابع همچون نقاط ضعف شرکت هم عمل می‌کنند. اگر منبع شما باعث شود تا شرکتتان ضعیف‌تر عمل کند یا اینکه ظرفیت فعالیت‌های اصلی‌اش را کاهش دهد، به عنوان نقطه ضعف شناخته شده و باید کنار گذاشته شود. البته، شما باید به این مسئله هم توجه کنید که این عامل تحت شرایط شرکت شما متغیر است. بارنی در چهارچوبی با نام VRIO در زمینه تحلیل سازمانی، چهار سوال را برای ارزیابی منابع یک شرکت پیشنهاد می‌کند. این چهار سوال به شدت پر اهمیت هستند.

• سوال ارزش: آیا منابع موجود در شرکت برای آن مزیت رقابتی ایجاد می‌کنند؟
• سوال کمیابی: آیا رقبای شرکت شما هم به این منبع دسترسی دارند؟
• سوال قابلیت تقلید: آیا تقلید در منابع برای دیگر شرکت‌ها هزینه بر است؟
• سوال سازمان: آیا شرکت شما برای استفاده از منابع خود سازمان یافته است؟

اگر پاسخ شما به همه سوالات بله بود، منبع موجود در شرکت شما یک مزیت است. اهمیت این منابع خیلی بالا است، ولی اینکه آنها استراتژیک هستند یا نه باید مشخص شود. شما باید نقاط ضعف و قدرت را مد نظر قرار دهید.

تاثیر رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی بر روی ارزش‌های شرکت

رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی با استفاده از این مسئله مهم می‌تواند با استفاده از معیار‌های اصلی خود، پارامتر‌های مختلفی را به شما نمایش دهد. از جمله این پارامتر‌ها می‌توان به عواملی همچون عملکرد گذشته شرکت، رقبای اصلی شرکت، صنعت به عنوان یک کل، وضعیت مالی شرکت و … اشاره کرد. مطمئنا این عوامل همگی با دیگر شرکت‌ها و با گذشته شرکت تفاوت داشته و به همین علت هم به شدت پر اهمیت هستند. این تصمیمات پر اهمیت، می‌توانند بر روی استراتژیک کلی و جامع شرکت شما تاثیر گذار باشند. در نتیجه توجه به آنها می‌تواند پر اهمیت باشد.

استفاده از منابع شرکت در جهت کسب برتری رقابتی

بیشتر استراتژیست‌های دنیا که از رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی استفاده می‌کنند، با بیان یک جمله بر روی شرکت‌ها تاثیر گذار هستند. این جمله مربوط به منابع شرکت است. مزیت رقابتی پایدار یک شرکت، معمولا توسط منابع اصلی همان شرکت تعیین می‌شود. این روش پنج مرحله داشته و می‌تواند منابع را برای تجزیه و تحلیل استراتژی پیشنهاد کند.

• مرحله یک: در ابتدا شما باید منابع اصلی شرکت را شناسایی کنید و آنها را با توجه به نقاط قوت و ضعف سازمان دسته بندی نمایید.
• مرحله دو: نقاط ضعف و قدرت شرکت را با استفاده از قابلیت‌های ویژه ترکیب نمایید. قابلیت‌های یک شرکت که معمولا شایستگی‌های اصلی هم نامیده می‌شوند، مسائلی هستند که به واسطه آنها شرکت خیلی بهتر عمل می‌کند. زمانی که تعداد این قابلیت‌ها بیشتر از رقبای شما باشد، شایستگی‌های متمایز ایجاد می‌شوند.
• مرحله سه: سود بالقوه این منابع و قابلیت‌ها می‌توانند با توجه به پتانسیل‌ها و مزایا اندازه گیری شوند. شما باید بتوانید از نظر بهره برداری از سود‌های ناشی از استفاده از این منابع نتیجه نهایی را ایجاد کنید.
• مرحله چهار: شما همیشه باید استراتژی را انتخاب کنید که به بهترین شکل می‌تواند از منابع شرکت استفاده کند. این استراتژی هم باید منابع داخلی و هم باید اطلاعات خارجی را به کار گیرد.
• مرحله پنج: شما همیشه باید شکاف موجود در منابع شرکت خود را شناسایی نمایید و از آنها برای رفع نقاط ضعف استفاده کنید. خیلی از افراد بر روی این منابع سرمایه گذاری انجام می‌دهند.

بررسی این مراحل برای استفاده از منابع شرکت

همانطور که مشاهده کردید، رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی باید طی پنج مرحله رخ دهد. این مراحل به شدت پر اهمیت بوده و باید با دقت بالایی انجام شوند. ولی در این میان نتیجه نهایی و نکاتی که مربوط به این مراحل هستند هم اهمیت زیادی دارند. مثلا بیایید تا مرحله دو را بررسی کنیم. همانطور که در گام 2 مشخص کردیم، هنگامی‌که منابع در یک سازمان با یکدیگر ترکیب شدند، شما می‌توانید از آنها به عنوان یک سری قابلیت یا مزایا استفاده کنید. مثلا در یک شرکت با نام ساوثوست ایرلانز، با استفاده از همین مراحل دو قابلیت شناسایی شده است. هزینه پایین به ازای بالا بردن تمایل مشتریان به مسافرت و قابلیت توانمند سازی نیرو‌ها برای تامین آسایش پرواز.

همچنین، این شرکت توانسته در جهت حصول اطمینان از انگیزه بالای کارکنان مقدار قابل توجهی از سرمایه و وقت خود را خرج استخدام و ارتقا کند. این شرکت دوست دارد تا همیشه پرواز‌های خود را به موقع و سر وقت به مقصد برساند. سیستم شناسایی کارکنانی که در این شرکت قرار داده شده است باعث می‌شود تا زمان حفظ شود و شخصیت کاری کارمندان این شرکت هم بالاتر رود. فرهنگ این شرکت به گونه‌ای تعیین شده است که می‌تواند یک محیط کاری خوب را برای همه کارمندان ایجاد نماید. جالب است بدانید که اکثر شرکت‌های بزرگ با استفاده از رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی توانسته‌اند تا برای سازمان‌های خود مزایای رقابتی زیادی را ایجاد کنند. این مزایا سود مضاعف را به همراه خواهد داشت.

تعیین پایداری یک مزیت درون سازمان مورد نظر چگونه صورت می‌گیرد؟

مطمئنا توانایی یک شرکت برای استفاده از منابع و توانایی‌های خود در جهت کسب مزایای رقابتی به این معنا نیست که می‌تواند همان مزیت را برای همیشه حفظ کند. رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی می‌گوید که گاهی اوقات شرکت‌ها بنا به دلایل مختلف این مزیت را به طور کامل از دست می‌دهند. در چنین شرایطی، شما باید به دنبال روش‌های موجود برای حفظ مزیت مورد نظر باشید تا با هیچ مشکل خاصی از این نظر مواجه نشوید.

دوام و بالا بردن مقاومت در طول زمان

دوام به مدت زمانی گفته می‌شود که در طی آن منابع و توانایی‌های اصلی یک شرکت مستهلک می‌شوند. آنها در این شرایط می‌توانند اثرات کمتری را بر روی شرکت مورد نظر شما داشته باشند. تکنولوژی جدید می‌تواند باعث کاهش و زوال شایستگی یک شرکت شود. به عنوان مثال، مهارت‌های شرکت اینتل برای استفاده از تکنولوژی پایه تولید کننده ریز پردازنده یک مزیت رقابتی به حساب می‌آمد تا زمانی که متوجه شد که آن تکنولوژی قدیمی‌ شده است. همین مسئله موجب شد تا اینتل شکست بخورد.

قابلیت تقلید در تحلیل منابع

قابلیت تقلید یعنی استفاده از منابع و قابلیت‌های قابل تکثیر دیگر شرکت‌ها و سازمان‌ها. تا وقتی که شما مزیت یا شایستگی برتر یک شرکت را نداشته باشید، نمی‌توانید از آن پیشی بگیرید. تا زمانی که شرکت شما یک دلیل برای برتر بودن دارد، سایر شرکت‌ها به دنبال تقلید از شما هستند. مهندسی معکوس، استخدام کارمندان شرکت رقیب و … از جمله راه‌های موجود برای کپی مدل شما به حساب می‌آیند. اگر شایستگی شرکت شما قابل کپی باشد، افراد خیلی راحت از آن استفاده کرده و برای شما مشکل ایجاد خواهند کرد.

شفافیت در تحلیل منابع

سرعت درک، می‌تواند رابطه میان منابع و توانایی‌های یک شرکت را توضیح دهد. این رابطه شفافیت نامیده می‌شود. بیایید تا شرکت ژیلت را در این زمینه بررسی کنیم. شرکت ژیلت همیشه به دنبال حفظ برتری خود بود. این شرکت با استفاده از توسعه زیاد و تکنولوژی فوق العاده، برتری خود را حفظ کرده است. شرکت‌های رقیب نمی‌توانستند فرمول ساخت این شرکت را به دست آورند. در نتیجه، کپی از ژیلت کار به شدت دشواری بود. چرا که تجهیزات آن گران قیمت و عجیب بودند.

قابلیت انتقال

قابلیت انتقال هم در تحلیل منابع اهمیت زیادی دارد. این قابلیت توانایی رقبا برای جمع آوری منابع و توانایی‌های لازم را شرح می‌دهد. مثلا یک کشاورز فنلاندی در تهیه منابعی همچون زمین، آب و هوای مناسب برای کشت موادی همچون سیب با مشکلات زیادی مواجه است. این مسئله باعث می‌شود تا شما هم با مشکلات خاصی در پروژه‌های خود مواجه شوید.

قابلیت تکثیر در رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی

آخرین قابلیتی که ما در رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی از آن صحبت می‌کنیم، تکثیر است. قابلیت تکثیر می‌تواند توانایی رقبا در استفاده از منابع و توانایی‌های تکثیر شونده شرکت را شرح دهد. این مسئله هم به شدت پر اهمیت است. مثلا اگر شرکت شما تلاش کند تا مدیران موفق را جایگزین کند، شرکت رقیب هم این کار را انجام می‌دهد. بیایید تا شرکت پراکتر اند گمبل را مورد بررسی قرار دهیم. شرکت‌های رقیب خیلی به فهمیدن راز‌ها و کپی خدمات این شرکت علاقه نشان می‌دادند، ولی آنها همواره شکست می‌خوردند، چرا که رقبا نمی‌توانستند ساز و کار‌های پنهان موجود در شرکت پراکتر اند گمبل را کشف کنند.  آنها حتی متوجه نشدند که سبک مدیریت این شرکت با فرهنگ اصلی شرکت در تعارض است. در نتیجه، قابلیت تکثیر به شدت پر اهمیت است.

تعریف پیوستار پایدار منابع

پیوستار پایدار منابع در رویکرد منبع محور به تجزیه و تحلیل سازمانی می‌تواند از منابع مختلفی تشکیل شود. معمولا این مورد از منابعی که در یک سازمان قرار گرفته‌اند تشکیل می‌شوند. قابلیت‌های مذکور باید دوام زیادی داشته باشند. پیوستار در شکل بالا شرح داده شده است. در انتخاب بردار مورد نظر، چرخه منابع قرار گرفته شده است. چرا که این منابع توسط عوامل داخلی شرکت همچون حقوق مالکیت معنوی، نام تجاری جالب، جغرافیای خوب و دانش ضمنی مشخص می‌شوند. حمایت از شرکت هم مربوط به همین اطلاعات است. این منابع موجب می‌شوند تا شرکت‌ها مزیت رقابتی پایداری را داشته باشند. اگر بخواهیم برای این مسئله یک مثال بزنیم، می‌توانیم به سنسور‌های به کار رفته در شرکت ژیلت اشاره کنیم. این سنسور‌ها به شدت پر قدرت بوده و در شرایط خاص اهمیت زیادی هم دارند. همه این موارد چرخه تند را تشکیل داده و به صورت مستقیم شرکت را تحت تاثیر خود قرار می‌دهند.

منابع:   – executestrategy – waset – strategicmanagementinsight