۹ هوش گاردنر را بشناسیم؛ افراد باهوش چه کسانی هستند؟

نظریه هوش گاردنر چیزی فراتر از هوش انسان

در دهه‌های اخیر دیدگاه‌ها و نظریه‌های زیادی درباره هوش پدید آمده است که نظریه هوش گاردنر یکی از همین دیدگاه‌ها محسوب می‌شود. هوش توانایی است که تمام فرآیندهای شناختی انسان را درگیر می‌کند. این توانایی بالقوه برای همه انسان‌ها بوده و به گروه خاصی تعلق ندارد. هر نوزادی با مجموعه‌ای از توانایی‌های بالقوه که قابلیت اندازه گیری دارند متولد می‌شود.

هوارد گاردنر که دارای 31 مدرک دکترای افتخاری از معتبرترین دانشگاه‌های سراسر جهان است در سال 1943 در آمریکا متولد شد. وی روانشناس و استاد دانشگاه‌ هاروارد بود. مهمترین عامل شهرت این روانشناس نظریه هوش چندگانه او بود. گاردنر در سال 1983 در کتاب “‌چارچوب‌های ذهنی، نظریه هوش چندگانه‌” خود، نظریه مذکور را منتشر کرد. این نظریه که به نظریه هوش گاردنر شهرت یافت، در ابتدا دارای 8 مولفه بود. به عبارت دیگر گاردنر در زمان انتشار این نظریه و در قالب آن بیان کرد انسان 8 نوع هوش دارد. اما پس از چند سال، او دو مولفه دیگر هم (هوش هستی گرا یا وجودی، هوش اخلاقی) به 8 هوش بیان شده افزود.

نظریه هوش گاردنر

از دید منتقدان، نظریه هوش گاردنر چیزی فراتر از هوش انسان را شامل می‌شود. آن‌ها معتقدند 8 مولفه بیان شده در قالب نظریه گاردنر استعدادها، خصوصیات شخصیتی و توانایی‌های انسان را دربر می‌گیرد. تا پیش از انتشار نظریه هوش گاردنر، افراد هوش را منحصر به هوش ریاضی (IQ) می‌دانستند. آن‌ها سطح توانایی و میزان باهوش بودن افراد را با ضریب IQ می‌سنجیدند. اما به اعتقاد گاردنر انسان‌ها برای حل معضلات اجتماعی، تولید محصول جدید یا ارائه خدمات ارزشمند به توانایی‌هایی فراتر از هوش ریاضی نیازمند هستند.

تعریف هوش گاردنر چیست؟

تعریف هوش گاردنر به نوعی همان تعریف هوش از نگاه گاردنر است. از دید گاردنر هوش عبارت است از توان و پتانسیل بالقوه از نوع زیست روانشناختی برای پردازش و تحلیل اطلاعات. این توانایی‌ها در شرایط گوناگون و چیدمان‌های متفاوت فرهنگی، فعال شده و به انسان کمک می‌کنند تا راهکارهایی برای مشکلات پیش رو بیابد و یا محصولی تولید و ارائه کند که در آن فرهنگ ارزشمند و قابل احترام باشد.

مطابق با نظریه هوش گاردنر، برای این که بتوان توانایی‌های فرد را شناخت نباید تنها به ضریب هوشی او توجه کرد بلکه باید انواع دیگر هوش اعم از هوش موسیقایی هوش درون فردی و برون فردی، هوش منطقی – ریاضی، هوش تصویری – فضایی، هوش جسمی – حرکتی، هوش کلامی – زبانی و هوش طبیعت گرای او را نیز در نظر گرفت.

نظریه هوش گاردنر دربرگیرنده چند هوش است؟

نظریه هوش گاردنر بیان می‌کند که انسان‌ها دارای چند نوع هوش هستند. هر یک از انواع هوش نیز ضریب متغیری از کم تا زیاد به خود می‌گیرند. در نتیجه سطح هوش افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.

هوش کلامی – زبانی

نظریه هوش گاردنر، هوش کلامی را به این شکل تعریف می‌کند: « میزان تسلط فرد به واژه‌ها و توانایی استفاده صحیح از آن‌ها بر اساس مولفه‌های اصلی نظریه هوش». حال منظور از مولفه‌های اصلی معناشناسی، آواشناسی، شناخت قواعد و دستور زبان و شناخت کاربرد زبان و لغات در شرایط مختلف است.

هوش کلامی زیربنای مهارت فن بیان است. قطعا تاکنون افرادی را مشاهده کرده‌اید که فن بیان بسیار قوی دارند، این افراد زمینه هوش کلامی را داشته‌اند و با تمرین و تکرار آن را تقویت کرده‌اند. افراد دارای هوش کلامی بالا علاوه بر تبحر در فن بیان، در خوب گوش دادن، درک معانی، یادآوری اطلاعات، اقناع مفاهیم به دیگران نیز مهارت دارند. افراد دارای هوش کلامی بالا در مشاغلی مانند شاعری، نویسندگی، معلمی، وکالت، مترجمی و سمت‌های سیاسی موفق خواهند بود.

منظور از این هوش در نظریه هوش گاردنر، توانایی استفاده از کلمات و زبان گفتاری و نوشتاری برای بیان مؤثر تفکرات و احساسات است. انسان‌های برخوردار از این هوش، به راحتی قادر به استفاده از کلمات مناسب برای بیان احساسات و تفکرات خود هستند.

هوش تصویری – فضایی

در نظریه هوش گاردنر، هوش تصویری – فضایی همان توانایی تصویر سازی ذهنی بدون وجود محرک اصلی، درک اطلاعات دیداری و فضایی و همچنین دگرگون کردن آن‌ها است. میزان توانایی ما در تجسم محیط پیرامونمان به این مولفه بستگی دارد.

هوش تصویری را می‌توان به توان تفسیر تصاویر و الگوها و ایجاد مجدد آن‌ها به صورت سه بعدی نیز معنا کرد. افراد دارای هوش تصویری بالا با کمک ایجاد تصویری واضح در ذهن خود، اطلاعات کسب می‌کنند. این افراد به استفاده از نمودارها، نقشه‌ها و تصاویر علاقه زیادی دارند.

این که هوش دیداری بیان شده در نظریه هوش گاردنر در همه افراد وجود دارد امر انکار ناپذیری است. اما بدون شک برخی از انسان‌ها در این زمینه توانمندتر از دیگران هستند. از مهارت‌های این گروه از افراد می‌توان به ساخت پازل، درک نمودارها و اشکال، جهت شناسی خوب، طراحی و نقاشی، هنرهای تجسمی و غیره اشاره کرد. دریانوردی، مجسمه سازی، مخترع، کاشف، معمار، طراح داخلی، مکانیک و مهندس نیز از مشاغل مناسب برای این گروه از افراد هستند.

هوش جنبشی – حرکتی

افراد دارای هوش جنبشی – حرکتی توانایی بهره گرفتن از تمام یا بخشی از بدن برای حل مسئله، کنترل حرکات خشن و ظریف، دستکاری حرفه‌ای اشیا را دارند. افراد دارای هوش جنبشی – حرکتی، مهارت بالایی در حفظ تعادل میان دست و چشم و سایر اعضای بدن خود را دارند. این افراد همچنین در تعامل با دنیای پیرامون برای جمع‌آوری اطلاعات نیز تبحر دارند.

هوش جنبشی – حرکتی در نظریه هوش گاردنر امکان بیان احساسات از طریق حرکات بدن را به ما می‌دهد. افرادی که ضریب هوش جنبشی آن‌ها بالاست معمولا از تسلط بدنی خود برای انجام کارها بهره می‌برند. زیرا این افراد در حرکت‌های بدنی، انجام عملیات و کنترل فیزیکی قدرت بالایی دارند.

وجود مهارت‌هایی مانند رقص، حرکات ورزشی، هنرپیشگی، ابراز احساسات به وسیله زبان بدن در این افراد باعث می‌شود تا آن‌ها در مشاغلی مانند مربی ورزشی، آتش نشان، صنعتگر، رقصنده، هنرپیشه و … موفق عمل کنند.

هوش اجتماعی یا برون فردی

هوش اجتماعی یکی از مولفه‌های مهم هوش گاردنر محسوب می‌شود، زیرا ما به وسیله این هوش است که می‌توانیم با دیگران ارتباط برقرار کنیم و به درک درستی از احساسات، نیات و باورهای آن‌ها برسیم. با کمک هوش اجتماعی می‌توان از مهارت‌های کلامی و غیر کلامی بهره برد و دیگران را به شرکت در اجتماع ترغیب کرد.

افرادی که دارای هوش اجتماعی بالایی هستند به راحتی می‌توانند خود را در موقعیت دیگران تصور کنند، با افراد همدلی داشته و آن‌ها را درک کنند. این افراد در حل اختلافات و القای حس مثبت به سایرین نیز مهارت دارند.

گروه‌های افراد واجد هوش اجتماعی از سری مولفه‌های هوش گاردنر، سیاستمداران، فروشندگان، مشاوران و تاجران بسیار خوبی خواهند شد.

هوش درون فردی

هوش درون فردی در نظریه هوش گاردنر به توانایی درک و شناخت خود معنا می‌شود. هوش درون فردی باعث می‌شود تا فرد از حالات درونی و شخصی خود آگاهی یابد. افراد دارای این هوش احساسات، تصمیمات درونی، نقاط مثبت و منفی خود را می‌شناسند و درک درستی از آن‌ها دارند. این افراد با توجه به این که قدرت مدیریت استدلال و تفکر خود را دارند می‌توانند فیلسوف، نظریه پرداز و پژوهشگر باشند.

هوش موسیقایی

نظریه هوش گاردنر می‌گوید: هوش موسیقایی توانایی تولید، درک و فهم موسیقی و ساخت و انتقال معنای آهنگ است. البته فرد در کنار این توانایی‌ها باید کاربرد سازهای گوناگون، کیفیت و طیف صدای آن‌ها را نیز بشناسد. افراد دارای هوش موسیقایی نسبت به تمام مسائل مرتبط با موسیقی حساس هستند و به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند.

هوش مموسیقایی میزان توجه فرد نسبت به صداهای محیط اطراف را افزایش می‌دهد. طبق نظریه هوش گاردنر، هوش موسیقایی باعث می‌شود فرد از صداهای اطراف برای خلق اثری هنری الهام بگیرد. این افراد به طبع موزیسین، خواننده، آهنگ ساز و طراح آلات موسیقی موفقی خواهند شد.

افراد مذکور در نواختن هر ساز مهارت خواهند داشت، چرا که آن‌ها از موسیقی لذت می‌برند و در فکر کردن به ریتم‌ها و صداها بسیار دقیق و قوی هستند.

هوش منطقی – ریاضی

این مولفه از هوش گاردنر به توانایی محاسبات ریاضی اشاره دارد. افراد دارای هوش ریاضی، به راحتی قادر به شناخت و محاسبه مسائل ریاضی هستند. این افراد برای هر چیز دست به آزمایش می‌زنند و سوالات زیادی درباره مسائل پیرامون خود می‌پرسند. افرادی که هوش منطقی – ریاضی بالایی دارند اطلاعات را به درستی طبقه بندی می‌کنند، تفکر درباره پدیده‌های طبیعی را دوست دارند، به سهولت با اشکال هندسی کار کرده و محاسبات ریاضی را انجام می‌دهند.

بر اساس نظریه هوش گاردنر، فردی که ضریب هوش ریاضی او بالا باشد برای این که بتواند به مسائل پاسخ دهد، استدلال‌های طولانی و دشوار مطرح می‌کند. چنین فردی می‌تواند به سادگی به یک دانشمند، ریاضی‌دان، حسابدار، مهندس یا برنامه نویس موفق تبدیل شود.

هوش طبیعت گرا

این که یک فرد در هیچ یک از مولفه‌های هوش گاردنر جا نداشته باشد امر غیر ممکنی نیست. افرادی که در تمام موارد گفته شده تا اینجا ضریب هوشی پایینی داشته باشند، معمولا دارای هوش طبیعت گرا هستند. این افراد به طبیعت و هرآنچه با طبیعت مرتبط می‌شود علاقه فراوانی دارند. گیاه شناسی، جانورشناسی، برپایی اردو در طبیعت، عکاسی از طبیعت، کوهنوردی و صحراگردی از جمله علاقمندی‌های این دسته از افراد است.

و اما مشاعل محبوب افراد دارای هوش طبیعت گرا نیز مواردی مانند کشاورزی، باغبانی، زیست شناسی، محیط بانی، نقاشی و عکاسی از طبیعت و کوه پیمایی را شامل می‌شود.

هوش اخلاقی

هوش اخلاقی و هوش هستی گرا دو مولفه‌ای هستند که پس از چند سال به نظریه هوش گاردنر افزوده شدند. منظور از هوش اخلاقی، توانایی درک درست از اخلاق و اعتقادات اخلاقی، دارا بودن این اعتقادات و عمل بر طبق آن‌ها می‌باشد. افراد دارای هوش اخلاقی خوب، رفتاری صحیح و منطقی دارند و در برخورد با دیگران اخلاق مدار عمل می‌کنند. این گروه از افراد معمولا به عنوان الگوی اخلاقی در جامعه شناخته می‌شوند.

برای داشتن جامعه‌ای سالم و اخلاق محور باید مولفه هوش اخلاقی ارائه شده در نظریه هوش گاردنر را به خوبی بشناسیم. سپس به تقویت آن در خود و سایر افراد جامعه بپردازیم. آموزش اصول ارائه شده در قالب هوش اخلاقی یکی از راه‌های مناسب برای تقویت رفتار اخلاق محور در افراد است. امروزه برخی از موسسات در دوره‌های آموزش منابع انسانی خود بر آموزش این مسائل تاکید می‌کنند.

اما بهترین سن برای آموزش، سن 7 تا 14 سالگی و بهترین مربی و الگو، والدین کودک هستند. والدین باید سعی کنند کارهای ضد اخلاقی و پیامدهای ناشی از آن‌ها را به کودکان خود بیاموزند.

هوش وجودی یا هستی گرا

هوش وجودی یا هستی گرا در نظریه هوش گاردنر بیشتر به مسائل ماورایی اشاره دارد. بنابراین افرادی که ضریب بالایی از هوش وجودی را دارند به دنبال درک هستی و فلسفه وجود مسائل پیچیده از قبیل خدا، جهان هستی و پیدایش حیات هستند. این افراد دائما به دنبال یافتن پاسخی قانع کننده برای سوالات زیر هستند:

• خدا کیست؟.
• جهان هستی چگونه خلق شده است؟.
• مرگ چه معنا و مفهومی دارد؟.
• انسان پس از مرگ چه سرنوشتی خواهد داشت؟.

و … .

بخش عمده‌ای از انرژی این گروه از افراد در راه رسیدن به ماهیت و هستی مسائل پیچیده صرف می‌شود. به نظر می‌رسد این افراد فیلسوف، روحانی، ستاره شناس، مربی مدیتیشن و کنترل ذهن خوبی باشند.

نظریه هوش گاردنر موافقان و مخالفانی داشته است. مخالفان این نظریه می‌گویند: جمع‌بندی و نتیجه گیری از این نظریه بسیار دشوار است، زیرا نظریه هوش چندگانه گاردنر به صورت گسترده مطرح شده است. دسته دیگری از مخالفان معتقدند نظریه هوش گاردنر مبنای پژوهشی محکمی ندارد.

اما از طرف مقابل همانطور که گفته شد نظریه هوش گاردنر مورد توجه بسیاری از مجامع علمی و اجتماعی قرار گرفته است.

هوش فقط ریاضی و زبان نیست. هر فردی می‌تواند به نوعی باهوش باشد.

شاید به خاطر دارید که در گذشته و در دوران تحصیل افرادی که ریاضی خوبی داشتند، جزو افراد باهوش محسوب می‌شدند. در سال ۱۹۸۳ یک روانشناس امریکایی به نام هاوارد گاردنر ۹ هوش مختلف را برای انسان‌ها تعرف کرد. او بیان کرد که کسی که توانایی خوبی در درک کلمات دارد هم به نوعی باهوش است، اما از جنبه متفاوتی. در این مطلب قصد داریم به معرفی و توضیح مختصری در مورد انواع هوش گاردنر بپردازیم.

۱. هوش طبیعت‌‌گرایی

هوش طبیعت‌گرایی توانایی انسان را در تبیین میان موجودات زنده (گیاه و حیوان) معین می‌کند. این توانایی در انسان گذشته که به عنوان یک شکارچی و کشاورز زندگی می‌کرده ارزش زیادی داشته است. در دنیای امروزی نیز در بعضی از نقش‌ها ویژگی پررنگ‌تری محسوب می‌شود؛ مثل آشپزها.

۲. هوش موسیقیایی

هوش موسیقیایی قدرت تشخیص جزيبات یک موسیقی مثل ریتم، ‌تن و … است. این هوش این امکان را به شما می‌دهد تا یک موسیقی را بشناسید، آن را خلق کنید و به یک شنونده حساس تبدیل شوید. افرادی که از چنین هوشی بهره‌مندند، معمولاً بیشتر اوقات درحال خواندان و زمزمه کردن یا حتی ضرب زدن هستند. آنها معمولاً بیشتر از سایرین به صداهای اطراف خود توجه دارند.

۳. هوش ریاضی – منطقی

هوش ریاضی ـ منطقی درواقع توانایی افراد در محاسبه، اندازه‌گیری، درک نظریه‌ها و  انجام معادلات ریاضی است. این هوش این امکان را به افراد می‌دهد تا روابط و ارتباطات را درک کنند، از تفکر انتزاعی و نمادین استفاده کنند و دارای مهارت‌های استدلالی و الگوهای تفکر القایی و استقرایی هستند. هوش ریاضی – منظقی در ریاضی‌دانان، دانشمندان و کارآگاهان بسیار توسعه یافته است. افرادی که هوش منطقی زیادی دارند معمولاً به الگوها، دسته‌بندی‌ها، روابط، مشکلات ریاضی، بازی‌های استراتژی و آزمایش‌ها علاقه‌مندند.

۴. هوش وجودی

این هوش مربوط به سؤالات عمیق در مورد وجود انسان، معنای زندگی و اینکه چرا ما می‌میریم و چگونه به اینجا رسیده‌ایم است.

۵. هوش بین فردی

هوش بین فردی توانایی فرد برای درک ‌و ارتباط مؤثر با دیگران است. این هوش شامل ارتباط کلامی و غیرکلامی و توانایی افراد در تمایز میان دیگران  است. افرادی که از این هوش بهره‌‌مندند می‌توانند در خلق و خوی افراد حساسیت به خرج دهند و در میان دیگران رهبر و لیدر باشند. آنها در ارتباط گرفتن با دیگران قوی هستند و احساس افراد را به خوبی درک می‌کنند.

۶. هوش بدنی جنبشی

هوش بدنی – جنبشی توانایی افراد در دستکاری اشیا و استفاده از مهارت‌های فیزیکی است. این هوش شامل احساس زمان‌بندی و رسیدن به کمال مهارت‌ها از طریق ذهن و بدن است. ورزشکاران، رقاص‌ها و جراحان از جمله افرادی هستند که این هوش در آنها نمو پیدا کرده است.

۷. هوش زبان‌شناختی

هوش زبان‌شناختی توانایی‌ای است که به افراد این قابلیت را می‌دهد تا با کلمات به خوبی فکر کنند و از زبان خود برای توضیح و تشریح مفاهیم پیچیده استفاده کنند. هوش زبان‌شناختی به ما کمک می‌کند تا کلام دیگران را درک کنیم و مهارت‌های زبانی خود را به درستی به کار ببریم. این هوش جزو شاخص‌های رایج انسان‌هاست که بیشتر در شاعران، نویسندگان، خبرنگاران و سخنرانان نمو دارد. افرادی که از این هوش بهره‌مندند به نوشتن، خواندن، داستان‌سرایی و حل جدول علاقه زیادی دارند.

۸. هوش درون فردی

هوش درون‌فردی توانایی افراد در درک خود و افکار و احساس خود و استفاده از آن برای برنامه‌ریزی برای زندگی‌ خود است. رهبران معنوی، روانشناسان و فیلسوفان از جمله افرادی هستند که این هوش در آنها نمو پیدا کرده است. افرادی که این هوش را دارد به احساسات و عواطف خود اشراف دارند و می‌توانند به خود انگیزه بدهند.

۹. هوش فضایی

هوش فضایی توانایی افراد برای تفکر در سه بعد است. این هوش شامل تصاویر ذهنی، استدلال فضایی، تغییرات تصویری، گرافیک و هنر تخیل فعال است. دریانوردان، خلبانان، مجسمه‌سازان، نقاشان و معماران از جمله افرادی هستند که هوش فضایی در آن‌ها نمو پیدا کرده است. افرادی که از هوش بهره‌مندند احتمالاً به  منبت‌کاری، نقاشی و خیال‌پردازی علاقه زیادی دارند.

VIP & CIP

برای دسترسی به این محتوا و صدها نوشته VIP دیگر لطفا اشتراک ماهانه تهیه کنید و برای توسعه فردی خود سرمایه گذاری کنید.

اشتراک ویژه خود را فعال کنید

ورود / ثبت نام

منبع: adioma