استاندارد ایزو (ISO) در مدیریت کسب‌وکار چیست؟

 معرفی موسسات ارائه دهنده گواهینامه در حوزه استانداردهای کسب و کار

استانداردهای کسب و کار در سطح بین المللی توسط دو موسسه IIBA و PMI ارائه می گردند. استاندارد تحلیل کسب و کار BABOK استاندارد ارائه شده توسط موسسه IIBA است که در حال فراگیر شدن در کشور ما است. در این مقاله قصد داریم بررسی کنیم چگونه می توان به یک تحلیلگر کسب و کار تبدیل شد و موسساتی که در این زمینه مطرح هستند را معرفی نماییم.

معرفی موسسه IIBA

موسسه IIBA مخفف  International Institute of Business Analysis در سطح بین‌المللی در زمینه تجزیه و تحلیل کسب و کار فعالیت می نماید. این موسسه کمک می کنند  تحلیل‌گران مهارت های خود را توسعه دهند و پیشرفت کنند. این موسسه مدارک مختلفی را در این حوزه ارائه می کند که در ادامه به آنها اشاره می نماییم.

• گواهینامه ورود به تحلیل کسب و کار ECBA (Entry Certification in Business Analysis ): این گواهینامه روش دستیابی به تجزیه و تحلیل کسب و کار را با توجه به راهنمای BABOK ارائه می‌کند. بر اساس این گواهینامه شما دانش و مهارت لازم برای ورود به تجزیه و تحلیل کسب و کار را کسب نموده اید.
• گواهینامه CCBA یا Certification of Capability in Business Analysis: این گواهینامه مخصوص کسانی است که ۲ تا ۳ سال سابقه کاری دارند و به عنوان متخصص تحلیل کسب و کار شناخته می شوند. این گواهینامه باعث می شود مسئولیت های بزرگ تر و پیچیده تری را عهده دار شوند.
• گواهینامه CBAPO یا  Certified Business Analysis Professional: این گواهینامه برای افرادی که تجربه بسیار زیادی در زمینه تحلیل کسب و کار دارند صادر می گردد. افرادی که این گواهینامه را دریافت کنند متخصص حرفه ای در زمینه BA هستند.

معرفی موسسه PMI

این موسسه مطرح نیز در زمینه ارائه استانداردهای کسب و کار و راهنمایی در خصوص تجزیه و تحلیل کسب و کار به رفع نیازهای سازمان و متخصصان کمک نموده است. این موسسه روش ‌های مناسب و دانش عملی را برای کمک به موفقیت محصول راهکارهایی با کیفیت بالا، کمک به برنامه ها، پروژه ها و پرتفوی ارائه می نماید. راهنمای استاندارد کسب و کار PMI کمک می کند فرایندها به صورت موثر اجرا شوند. طبق این راهنما  بدون در نظر گرفتن رویکردهای تکراری انطباقی، پیشگویانه کمک میکند فرایندهای تحلیل کسب و کار به صورت موثر اجرا شوند. در این راهنما سعی شده دستورالعمل های ارائه شده برای همه افراد قابل درک باشد. فردی که این راهنما را مطالعه می کند صرف نظر از اینکه چه کسی هست، چه مدرکی دارد قادر است دستورالعمل ها را درک نماید. این موسسه تنها یک گواهینامه و مدرک ارائه می کند بر خلاف موسسه IIBA که حدود 3 گواهینامه مختلف در سطوح مختلف دارد.

علت اهمیت تحلیل کسب و کار برای سازمان ها

اغلب افراد فکر می‌کنند تحلیل کسب و کار فقط برای سازمانهای انتفاعی کاربرد دارد. ولی این برداشت درست نیست. رعایت استانداردهای کسب و کار و تجزیه و تحلیل درست کسب و کارها برای همه نوع شرکت و سازمانی ضروری و حیاتی است. اگر در چند کلمه و به صورت خلاصه بخواهیم از اهمیت تحلیل کسب و کار صحبت کنیم باید گفت که دو محور اصلی در این زمینه داریم.

ما در تحلیل کسب و کارها به بررسی فرصت های پیش روی یک سازمان می پردازیم. همچنین بررسی مسائل و مشکلات سازمان ها زمینه دیگری است که در تحلیل کسب و کارها به آن پرداخته می شود. آیا سازمانی وجود دارد که مشکلی نداشته باشد؟ حتی اگر سازمانی مشکل نداشته باشد، دنیا پر از تغییراتی است که سازمان ها هم در آن قرار گرفته اند. بنابراین فرصت‌های زیادی در دنیا وجود دارد که اگر سازمان ها نخواهند از آنها استفاده کنند، رقبای آنها از این فرصت‌ها استفاده کرده و پیروز می شوند. غلبه بر مشکلات و رسیدن به فرصت‌ها دلیل اصلی اهمیت و استفاده از تجزیه و تحلیل کسب و کار می باشد.

 چگونه یک تحلیلگر کسب و کار موفق شویم؟

برای تبدیل شدن به یک تحلیلگر کسب و کار باید مهارت و دانش لازم را کسب کنید. باید دانش خود را در حوزه تحلیل گسترش دهید و مهارت هایی را کسب کنید. این مهارت ها علاوه بر تحلیل کسب و کار در سایر رشته‌ها نیز به شما کمک خواهد کرد. مهارت هایی که برای تبدیل شدن به یک تحلیلگر کسب و کار لازم است داشته باشید در دو گروه شایستگی های محوری و تکنیک ها و دانش ها دسته بندی می شوند. شایستگی های محوری در فصل نهم استاندارد BABOK بیان شده است که در ادامه به صورت خلاصه آنها را بررسی می نماییم.

 شایستگی های محوری تحلیلگر کسب و کار 

شایستگی های محوری که طبق استانداردهای کسب و کار یک تحلیلگر موفق باید آنها را داشته باشد شامل:

• ویژگی های رفتاری
• داشتن مهارت تعامل با دیگران
• داشتن مهارت های ارتباطی
• تسلط بر ابزارها و تکنولوژی ها
• تسلط بر دانش کسب و کار
• داشتن تفکر تحلیلی و حل مسئله

وجود شایستگی ها کمک می کند مسائل و فرصت ها را تشخیص دهید و تغییراتی که بیشترین ارزش را ایجاد می کنند را تعیین نمایید. همان طور که مشخص است کسب این شایستگی‌ها نه تنها برای تحلیل کسب و کار مفید است بلکه در سایر جنبه ها و فعالیت ها نیز می توانید از آنها استفاده کنید. شما می توانید قبل از کسب دانش تخصصی در زمینه تجزیه و تحلیل کسب و کارها ابتدا مهارتهای و شایستگی های محوری را کسب نمایید زیرا حوزه کاربرد گسترده تری دارند.

روش های کسب دانش لازم برای یک تحلیلگر کسب و کار

برای کسب دانش در زمینه تحلیل کسب و کار باید از روش های زیر استفاده نمود.

• بررسی و مطالعه استانداردهای موجود در زمینه کسب و کار
• یادگیری فرایندهای تحلیل کسب و کار موجود در استانداردها
• یادگیری ۵۰ تکنیک که در استانداردهای کسب و کار وجود دارند

می توان برای کسب دانش در زمینه تحلیل کسب و کار به کتاب راهنمای جامع دانش تحلیل و آنالیز کسب و کار BABOK مراجعه نمود. BABOK یک استاندارد شناخته شده جهانی در زمینه تحلیل کسب و کار است. این استاندارد در کتاب راهنمای خود وظایف، تکنیک ها، چشم‌اندازها، صلاحیت های زیربنایی و چگونگی روش های تغییر کسب و کار را به صورت کامل آموزش داده است. برای کسب دانش در زمینه تحلیل کسب و کار می توانید از روش های زیر استفاده کنید:

مطالعه استانداردهای کسب و کار و منابع اصلی: به طور کلی دو عدد استاندارد در حوزه تحلیل کسب و کار وجود دارد. استاندارد BABOK و PMI . استاندارد BABOK توسط موسسه  IIBA که در کانادا فعالیت می کند منتشر شده است. استاندارد PMI توسط موسسه آمریکایی به همین نام منتشر شده است. در کشور ما ایران استاندارد کسب و کار BABOK رایج تر است.

هدف استاندارد تجزیه و تحلیل BABOK

هدف استاندارد کسب و کار BABOK ارائه یک رویه مشخص و استاندارد در زمینه تحلیل کسب و کار است. این کتاب به تحلیل گر کمک می کند مهارت های لازم را برای اجرای فرایندهای تحلیل کسب و کار به دست آورد. همچنین برای کسانی که به صورت گروهی کار می‌کنند نیز موثر است. این راهنما به تحلیلگر کمک می کند مهارت هایی را که باید از کارمندان ماهر انتظار داشته باشد را تشخیص دهد. یک تحلیلگر کسب و کار باید دارای مهارت هایی باشد که بتواند نوآوری های زیادی را در یک سازمان اجرا کند.

کارورزان تحلیل کسب و کار دارای مهارت ها، تمایلات، صلاحیت‌ها و واژه های مختلفی هستند که می‌توانند از آنها در هنگام انجام وظیفه تحلیل کسب و کار استفاده نمایند. راهنمای BABOK قصد دارد چارچوب مشترکی برای دیدگاه های مختلف ارائه نماید و وظایف یک تحلیلگر را به طور کامل توصیف کند. این وظایف کمک می کند که تحلیلگر بتواند تغییرات را و ارزیابی نیاز به تغییر را تشخیص دهد. وظایف تحلیلگران از نظر اهمیت، ترتیب، ماهیت و یا نوآوری با یکدیگر متفاوت است.

آشنایی با 6 حوزه استاندارد کسب و کار BABOK

۶ حوزه اصلی که در کتاب راهنمای استاندارد کسب و کار BABOK وجود دارد شامل:

• ارزیابی راهکارها
• استخراج الزامات و همکاری ها
• تحلیل استراتژیک
• چرخه عمر الزامات
• تحلیل الزامات و تعریف طراحی
• پایش و برنامه ریزی تحلیل کسب و کار است.

در استاندارد کسب و کار سعی می‌شود زمانی که برای اجرای یک پروژه یا  تکامل یک سازمان یا بهبود مداوم یک سازمان لازم است بررسی و تحلیل شود. در شکل زیر سه حوزه دانش در ایجاد ارزش برای کسب و کار قبل و بعد از چرخه عمر پروژه نشان داده می شود.

شرکت در دوره های آموزشی تحلیل کسب و کار

پس از مطالعه کتاب استاندارد کسب و کار BABOK می توانید از طریق شرکت در دوره های تحلیل کسب و کار به یک تحلیلگر کسب و کار موفق تبدیل شوید. آکادمی تحلیل کسب و کار یکی از ارائه دهندگان دوره های آموزشی در این زمینه می باشد. در این دوره‌ها مثال ها و کیس های واقعی و پروژه‌های مختلفی آموزش داده می‌شوند. آموزش صرفا بر اساس استانداردها نیست بلکه تجربیات مدرس نیز به صورت عملی و واقعی به کارآموزان ارائه می گردد.

نحوه شرکت در آزمون های بین المللی تحلیلگر کسب و کار

آزمون های تحلیل کسب و کار به صورت بین المللی توسط دو موسسه IIBA و PMI برگزار می‌شود. شکل زیر آمار مربوط به آزمون در سال ۲۰۰۹ که توسط موسسه انجام شده است را نمایش می دهد.

طبق تصویر و آمار درج شده در آن مشخص است کسانی که از موسسه PMI گواهینامه PMP را دریافت کرده اند حدود یک میلیون نفر هستند. تعداد افرادی که گواهینامه PBA از موسسه PMI گرفتند در حدود ۴ هزار نفر هستند. این آمار نشان می دهد حوزه تحلیل کسب و کار مانند اقیانوس بی کران است. همان طور که می دانید موسسه PMI تنها ارائه دهنده یک گواهینامه در زمینه کسب و کار است ولی موسسه IIBA به طور اختصاصی  در زمینه کسب و کار فعال بوده و چندین نمونه گواهینامه دارد که شامل موارد زیر می باشد.

• ECBA
• CCBA
• CBAP

آشنایی با پنج چشم انداز کلی در زمینه تحلیل کسب و کار

برای تبدیل شدن به یک تحلیلگر کسب و کار در فصل آخر کتاب استاندارد کسب و کار BABOK ۵ چشم انداز کلی بیان شده است. بر اساس این پنج چشم انداز باید تجزیه و تحلیل کسب و کارها را انجام دارد و راهکار پیشنهاد داد. البته تنها روش انجام تحلیل این ۵ روش نیستند بلکه می توان چشم انداز های دیگری نیز به آنها اضافه کرد و استفاده نمود. این پنج چشم انداز شامل:

• هوش تجاری
• معماری کسب و کار
• چابکی
• تکنولوژی اطلاعات
• مدیریت فرآیند کسب و کار می باشد.

به کسانی که به کار تحلیل کسب و کار علاقمند هستند توصیه می شود ابتدا این پنج چشم انداز را فرا بگیرند. هر کدام از این پنج چشم انداز دارای یک زمینه تخصصی و منحصر به فرد می باشد و باید تحلیلگر در این زمینه ها از دانش و تجربیات کاملی برخوردار باشد.

استفاده از استانداردهای کسب و کار و تجزیه و تحلیل کسب و کارها بر اساس آنها در جهت شناسایی فرصت ها و حل مسائل و مشکلات بسیار مهم و ضروری می باشد. برای کسب تخصص و مهارت لازم برای تحلیلگری موفق در زمینه کسب و کار باید دارای شایستگی های محوری و دانش و تکنولوژی لازم باشید. کسب شایستگی های محوری علاوه بر موفقیت در زمینه تحلیل کسب و کار برای سایر زمینه ها و فعالیت ها مفید و کاربردی می باشد. دو موسسه مطرح در زمینه ارائه استاندارد کسب و کار موسسه IIBA و PMI هستند. موسسه IIBA سه گواهینامه و مدرک در سطوح مختلف برای کارآموزان خود ارائه می نماید.

در حالی که موسسه PMI تنها با ارائه یک گواهینامه تخصصی فعالیت می کند. کارآموزان باید دانش و مهارت های لازم را از طریق شرکت در دوره های آموزشی و مطالعه راهنمای این دو موسسه کسب نمایند. طبق استاندارد BABOK باید در زمینه تحلیل کسب و کار پنج چشم انداز کلی را در نظر گرفت و کسب و کارها را با عینک مجهز به این چنج چشم انداز تحلیل کرد. میتوان علاوه بر این چشم اندازها موارد دیگری را نیز بسته به نوع کسب و کار در نظر گرفت.

ISO استانداردهایی برای برآورده کردن نیازهای مردم

سازمان‌های تجاری از استانداردها برای تنظیم تولید، کیفیت و شیوه‌های کسب‌وکار در شرکت‌ها در سراسر جهان استفاده می‌کنند. هنگامی که کسب و کارها از همان اقدامات، کنترل‌های تولید، استانداردهای کیفیت و تکنیک‌های مدیریت، محصولات و فرآیندهای کسب ‌وکار پیروی می‌کنند، قابلیت اطمینان را ایجاد می‌کنند. سازمان بین‌المللی استانداردسازی (به اختصار ISO) بزرگترین ناشر استاندارد در جهان است.

ISO یعنی چی؟

مخفف ISO از واژه یونانی “isos” آمده است که به معنی برابر است. نام مورد استفاده در سازمان استاندارد در همه کشورها یکسان است. ISO متشکل از موسسات استاندارد در ۱۶۴ کشور است که با یکدیگر کار می‌کنند تا استانداردهای صنعت را ایجاد کنند. برخی از موسسات استاندارد بخشی از دولت‌های کشورهای خود هستند، در حالی که برخی دیگر سازمان‌های خصوصی هستند.

کسب و کارها به دنبال ثبت با ISO به صورت داوطلبانه و افراد ثالث برای تضمین انطباق با استانداردها هستند. سازمان‌های عضو در ایزو با هم‌کار می‌کنند تا راه‌حل‌هایی را برای کسب و کارها توسعه دهند و روش‌ها و تکنیک‌های مورد نیاز مردم را تضمین کنند.

انواع استانداردها

ایزو بیش از ۱۹۰۰۰ استاندارد در انواعی از مناطق ایجاد کرده ‌است. استانداردهایی برای فناوری مراقبت‌های بهداشتی، سلامت محیطی و ایمنی، سیستم‌های مکانیکی، الکترونیک، رشته‌های مهندسی، لجستیک و توزیع، انرژی و فناوری غذا. برای صاحبان مشاغل کوچک شاید شناخته شده ترین استانداردها مجموعه ایزو 9000 باشد. این استانداردها در درجه اول برای حفظ مدیریت کیفیت محیط در سازمان انجام می‌شود. هر ساله حدود ۱،۰۰۰ استاندارد جدید ایجاد می‌شود.

برای مثال، ایزو ۹۰۰۱ بهترین عملکرد برای سیستم‌های مدیریت کیفیت جامع (QMS) در انواع مختلف صنایع است. برای کسب گواهی‌نامه ایزو ۹۰۰۱، کسب و کارها باید نشان دهند که آن‌ها یک سیستم رسمی از QMS  مانند مستندسازی شیوه‌های استاندارد، تمرکز قوی مشتری، رهبری با کیفیت از بالا و تعهد به بهبود مستمر دارند.

بر طبق استاندارد ISO، بیش از یک میلیون کسب و کار در بیش از ۱۷۰ کشور دارای گواهی ایزو ۹۰۰۱ بودند.

استانداردهای مدیریت و رهبری

علاوه بر استانداردهای فنی برای محصولات، ایزو استانداردهایی برای مدیریت و رهبری سازمان تجاری ایجاد می‌کند. استانداردهای مدیریت و رهبری شامل ایزو ۲۶۰۰۰ هستند، که راهنمایی برای کسب و کارها در مورد فعالیت یک شرکت دارای مسئولیت اجتماعی را فراهم می‌کند. ایزو ۳۱۰۰۰ یک استاندارد اصلی برای مدیریت خطر، گزارش ایزو، به عنوان یک چارچوب مدیریت ریسک با کسب و کارها از همه اندازه‌ها به کار می‌رود. ایزو ۱۴۰۰۱، که استاندارد یک سیستم مدیریت محیطی است، چارچوبی برای تمرین مدیریت خوب فراهم می‌کند که شرکت‌ها می‌توانند در حوزه‌های دیگر تجاری از آن استفاده کنند.

مزایای ثبت ایزو

ایزو استانداردهایی برای برآورده کردن نیازهای مردم ایجاد می‌کند، اما همچنین به کسب و کارهایی می‌پردازد که استانداردها را برآورده می‌کنند. شرکت‌هایی که از استانداردهای ایزو برای هدایت فعالیت‌های تجاری خود استفاده می‌کنند و الزامات ثبت‌نام را برآورده می‌کنند، به مصرف کنندگان و سایر تجارت‌ها که محصولات و خدمات در انطباق با استانداردهای صنعت هستند، اطمینان می‌دهند. استانداردهای کسب ‌وکار و مدیریت، روش‌ها و تکنیک‌هایی را ارایه می‌دهند که کارآمد و ایمن هستند.

کسب و کارهای جدید می‌توانند از استانداردها و شیوه‌های کسب اطمینان از محصولات خود در صنعت خود استفاده کنند. برخی از کسب و کارها به فروشندگان نیاز دارند که با استانداردهای ایزو سازگار باشند. الزامات ثبت ایزو می‌تواند ابزار بازاریابی برای شرکت‌هایی باشد که خدمات و محصولات را به شرکت‌های دیگر عرضه می‌کنند.

منبع: smallbusiness