بوم کسب و کار چیست و بخش‌ های کدام است؟

ایده‌ها دقیقا مانند بذری هستند که باید پرورش داده شوند تا به یک استارتاپ رسیده و در نهایت یک کسب و کار شوند. مانند هر بذری که به آب، کود و نور خورشید و شرایط مساعد نیاز دارد، ایده هم باید به کمک ابزار کسب و کار توسعه پیدا کند. بوم کسب و کار یکی از این ابزاری است که از همان مراحل ابتدایی پیدا شدن ایده استفاده می‌شود. البته برای استفاده از انواع بوم کسب و کار نمی‌توان محدودیتی تعیین کرد و تا همیشه همراه کسب و کار خواهد بود. بسیاری از افرادی که ایده‌های عالی برای کسب و کار دارند، کار خود را اصولی شروع نمی‌کنند. مثلا تصور می‌کنند بوم صرفا تکه کاغذی است که اطلاعات بدیهی روی آن ثبت می‌شود و به کار نمی‌آیند. اما به یاد داشته باشید که این اطلاعات درست شبیه به waze یا map برای کسب و کار هستند و در نهایت کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به مقصد را نشان خواهند داد.

بخش‌های ۹گانه بیزینس مدل کانواس

استروالدر، اولین کسی است که راجع به بوم کسب و کار صحبت کرد و آن را به ۹ بخش تقسیم کرد. این بخش‌ها کاملا به هم وابسته هستند و باید در هماهنگی باشند.

بخش مشتریان (Customer Segments)

در این بخش بازار هدف مشخص می‌شود. بازار هدف افرادی هستند که به محصول علاقه و نیاز دارند و باید آن را خریداری کنند. این بخش را با نام پرسونای مخاطب هم می‌شناسند. البته پرسونای مخاطب در بوم کسب و کار به صورت کلی‌تر بررسی می‌شود و در مراحل بعدی، باید به شناخت دقیق مشتریان پرداخت.

نمونه سوالات کلیدی

• چه افرادی به محصول نیاز دارند؟
• مشتری چه انتظاراتی از محصول دارد؟
• چگونه می‌توان توجه این افراد را به سمت محصول جلب کرد؟

ارزش افزوده (Value Proposition)

رقابت در میان کسب و کارهای امروزی به شدت زیاد است و برنده کسی است که بهترین ارزش افزوده را به مشتریان بدهد. پس در این بخش از بیزینس مدل کانواس مشخص می شود که چه ارزشی برای مشتری ایجاد می شود. این ارزش می‌تواند چیزهای مختلفی باشد؛ مثلا هدیه کوچکی به عنوان اشانتیون، تخفیف یا ارائه آموزش‌های رایگان.

نمونه سوالات کلیدی

• چرا مشتریان باید از من خرید کنند؟
• محصول من چه مزیتی نسبت به تولیدات برندهای رقیب دارد؟
• آیا می‌توانم سودی بیشتر از آنچه در محصول عرضه شده، به مشتریان برسانم؟

کانال‌های توزیع (Channels)

یکی از مهم‌ترین تفاوت‌هایی که بین کسب و کارهای سنتی و مدرن ایجاد شده، کانال‌های توزیع آن‌هاست. کانال توزیع در مدل کسب و کار بسیار مهم است. فضای مجازی چندین کانال توزیع جدید در اختیار کسب و کارهای مدرن قرار داده است که در مدل بوم کسب و کار باید آورده شوند.

نمونه سوالات کلیدی

• مشتریان من در کدام یک از برنامه‌های فضای مجازی بیشتر حضور دارند؟
• چگونه می‌توانم محصولات و ارزشی که ایجاد کرده‌ام را به مشتریان نشان دهم؟
• آیا کانال‌های توزیع، بین من و مشتری ارتباط مناسبی برقرار می‌کنند و باعث جلب اعتماد آن‌ها می‌شوند؟

ارتباط با مشتریان (Customer Relationships)

مردم عاشق خرید از افرادی هستند که آن‌ها را می‌شناسند و دقیقا محصولی مطابق با سلیقه‌شان عرضه می‌کنند. بنابراین در بوم کسب و کار باید راهکاری برای برقراری ارتباط با مشتری و بررسی سلیقه او وجود داشته باشد. ارتباط درست، یک مشتری بالقوه را به یک مشترک دائمی تبدیل می‌کند.

نمونه سوالات کلیدی

• کدام یک از کانال‌ها برای برقراری ارتباط بهتر با مشتری مناسب است؟
• آیا استراتژی بازاریابی من می‌تواند مشتری را برای خرید متقاعد کند؟
• چگونه می‌توانم سطح رضایت مشتری را ارتقا دهم؟

جریان‌های درآمدی (Revenue Streams)

این بخش از بیزینس مدل کانواس، راه‌های درآمد را مشخص می‌کند. معمولا کسب و کارها یک راه درآمد اصلی و چندین راه کسب درآمد فرعی دارند.

نمونه سوالات کلیدی

• آیا برند من اعتبار کافی برای کسب درآمد از راه‌های دیگر را دارد؟
• آیا می‌توانم با سرمایه گذاری کانال درآمدی جدیدی ایجاد کنم؟
• چگونه می‌توانم چند جریان درآمدی دیگر هم به سازمانم اضافه کنم؟

شرکای کلیدی (Key Partners)

شراکت مبحث حساسی است و دو بخش مختلف دارد. بخش اول افرادی هستند که در کسب و کار سهم دارند و برای راه‌اندازی آن در کنار هم تلاش می‌کنند. اما شرکای دوم، ممکن است به صورت موقتی یا دائمی درکنار سازمان باشند. آن‌ها در سازمان سهم ندارند ولی به روند رشد شرکت کمک می‌کنند. مثلا مجموعه طراح سایت کسب و کار ،‌ سهمی از سازمانتان ندارد. اما جزو شرکای تجاری محسوب می‌شود.

نمونه سوالات کلیدی

• چه کارهایی را می‌توانم برون سپاری کنم؟
• کدام برندها می‌توانند شرکای تجاری مناسبی برای من باشند؟
• چگونه می‌توانم یک بستر برد-برد برای ارتباط با شرکای تجاری‌ام ایجاد کنم؟

منابع کلیدی (Key Resources)

در بوم کسب و کار باید منابعی را بیاورید که راه اندازی بیزینس بدون آن‌ها ممکن نیست. این منابع می‌توانند مالی یا غیر مالی باشند. مثلا نیروهای انسانی کلیدی که به آن‌ها نیاز دارید هم جزو منابع اصلی در سازمان به شمار می‌روند.

نمونه سوالات کلیدی

• میزان بودجه مورد نیاز برای راه‌اندازی کسب و کار چقدر است؟
• در ابتدای کار به چه نیروهای کاری با چه تخصص‌هایی نیاز دارم؟
• آیا زمان من برای راه‌اندازی کسب و کار محدود است؟ (درصورت پاسخ مثبت، زمان هم جزو منابع کلیدی محسوب خواهد شد).

هزینه‌ها (Cost Structure)

در بیزینس مدل کانواس باید هزینه‌های سازمان را نیز برآورد کنید. البته تعیین دقیق هزینه‌ها در ابتدای شروع یک استارتاپ، ممکن نیست. اما خوشبختانه بوم کسب و کار تنها یک کاغذ است که بعدا به راحتی می‌توانید تغییرات را در آن ثبت کنید.

نمونه سوالات کلیدی

• برای پیاده سازی طرح چه هزینه‌هایی لازم است؟
• مقدار این هزینه‌ها چقدر است؟
• بعد از چه مدت سود حاصل از شرکت، هزینه‌ها را می‌پردازد؟

فعالیت‌های کلیدی (Key Activities)

در این بخش زمینه فعالیت سازمان خود را مشخص می‌کنید. زمانی که زمینه‌های اصلی فعالیت شما روی بوم کسب و کار پیاده نشده است، یک ماهیت کلی دارد. اما بیزینس مدل کانواس در مشخص کردن فعالیـ‌های اصلی شرکت و چیدن استراتژی بازاریابی متناسب با آن کمک می‌کند. به عنوان مثال برای نیچ مارکت، باید فعالیت‌ها را دقیقا روی تحت تأثیر قرار دادن آن گروه خاص متمرکز کنید.

نمونه سوالات کلیدی

• فعالیت‌هایی که در روند تولید محصول باید انجام شود، چه هستند؟
• چه فعالیت‌هایی هویت برند من را مشخص می‌کند؟
• چه کارهایی برای پیاده سازی طرح بوم کسب و کار باید انجام دهم؟

  نمونه بوم کسب و کار پیشنهادی : کسب و کار در حوزه مارکت پلیس دارای یک دارک استور جهت فروش کالای دیجیتال